Van Zuiderzee
tot IJsselmeer: Hoorn
Agnes Mars
Op zoek naar de ziel en de weg kwijt zijn
Had de kunstenaar een voorgevoel, of was het een verstild
afscheid, voordat de nieuwe tijd onherroepelijk zou aanbreken?
r Af
juni 2001
Heemschut
35
vQtiwTSrcJtlÉ <l z s JS"'
Landschap met molens bij Hoorn in 1920, schilderij Carl Fahringer.
In 1920 logeerde Carl Fahringer geruime tijd in
Hoorn in het nog bestaande 'Schippershuis'
op het Visserseiland. Hij maakte wandelingen
langs de Zuiderzee en in de omgeving. Als
Oostenrijker was hij onder de indruk van hoe
de bewoners door de eeuwen heen gebruik
wisten te maken van wat de natuur hen bood.
Simpelweg wind en zee. Hij genoot van de
bedrijvigheid rond de houtzaagmolens die het
aangevoerde hout uit de Scandinavische landen
verwerkten. Hij bewonderde de speciaal
ontworpen Hoornse Schouw. Maar hij hoorde
ook de vreselijke verhalen over de watersnood
ramp en over de plannen om de Zuiderzee af te
sluiten. Hij besloot met enige weemoed dit
stukje Visserseiland, waar hij zich gelukkig
voelde, vast te leggen.
Fahringer besefte heel goed dat de vooruitgang
niet te stuiten was.
Al in 1667 had Hendric Stevin een plan gemaakt
om de verzilting van de landbouwgronden en
het dichtslibben van de havens in het deltage
bied en rond de Zuiderzee tegen te gaan. In
1916, het jaar van de overstroming, kwam er
nog een veiligheidsargument bij. In 1918 werd
de beslissing dan ook snel genomen de Zuider
zee af te sluiten en gedeeltelijk in te polderen.
Bovendien bood de techniek inmiddels de
mogelijkheid daartoe. In 1932 werd de Afsluit
dijk voltooid, de molens verloren daarmee hun
functie en werden gesloopt. De Wereldoorlog
volgde en de wederopbouw begon. Voor het
Visserseiland werden nieuwe plannen gesmeed.
De foto, genomen vanaf dezelfde plek waar
Carl Fahringer ooit stond, spreekt voor zich.
Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Is er iets aan
onze aandacht ontsnapt? Bouwkunst is toch een
eerste uiting van welbevinden? De Bond
Heemschut kan de mensen erop wijzen dat
onze gebouwde omgeving, de uitstraling van
dat welbevinden is.
Samen met vriendenkringen en verenigingen
was zelfs een replica van de molen een optie
geweest. De fundamenten liggen er nog!
Inmiddels poetst Hoorn zich op voor het
VOC-jubileumjaar. Er worden veel buiten
landse bussen verwacht. De snelle efficiënte
toerist komt, maakt foto's, filmt en verdwijnt
net zo snel weer. Staat het Visserseiland ook in
de brochure? Nee!
Wat overblijft is de niet gehaaste recreant, die
het culturele erfgoed echt wil proeven, ruiken
en dieper in de geschiedenis duikt op zoek naar
de oorsprong. Op een mooie dag in mei
bezoekt hij het Visserseiland, maar helaas, hij
zal de weg kwijt zijn.
A. Mars is lid van de Provinciale Commissie
Heemschut Noord-Holland.
Dezelfde lokatie in 2001
