Slopen levert immers meer geld op
Jaap Kamerling
Amsterdammer Geurt Brinkgreve, winnaar Heemschut Persprijs:
'Die bioscoop aan de Vijzelstraat wordt een monster: te groot en
te hoog. Het beeld van de Vijzelstraat moet zo nodig symmetrisch
worden gemaakt. De gebouwen rechts in de straat wil men even
hoog maken als de ABN-gebouwen links, terwijl de straat al drie
kwart eeuw asymmetrisch is geweest met rechts grote blokken en
links de kleinschalige historische architectuur/
6
Heemschut
oktober 2000
Aan het woord is Geurt Brinkgreve, 83 jaar oud
en met Meischke en Zantkuijl zowat de enige
monumentenbeschermer van allure uit de jaren
'50, die nog actief is en winnaar van de
Heemschut Persprijs 1999 voor zijn gehele
kritische oeuvre.
In zijn bastion, het zorgvuldig gerestaureerde
Aalsmeerder Veerhuis aan de Sloterkade,
praten we aan zijn werktafel over de actuele
staat van de monumentenzorg in Amsterdam.
Geurt formuleert zijn bezonken oordeel lang
zaam en overtuigend.
We beginnen over de nog niet zo lang voor de
binnenstad verworven status van beschermd
stadsgezicht.
'Het belangrijkste gevolg van die aanwijzing
was, dat er een architectonische waardenkaart
voor het historische centrum moest komen.
Dat kan preventief werken. En de status van
beschermd gezicht heeft natuurlijk ook een
sterke symbolische waarde.
Maar architectuurorde 2 van die waardenkaart
geeft al problemen. Daarop komen gebouwen,
die individueel geen bescherming krijgen maar
als onderdeel van een ensemble weer wel het
behouden waard worden geacht. Zulke gebou
wen worden dan op papier wel beschermd maar
worden in werkelijkheid permanent bedreigd.
Slopen is immers altijd voordeliger, terugbou-
wen in grotere volumes levert meer geld op.'
Een voorbeeld van orde 2 is het blok aan de
Tulpstraat bij het Amstelhotel. Voor dit blok
bestaat een sloop/herbouwplan met parkeer
garage. Individueel betekenen die huizen
minder maar als blok vinden de Vereniging
Vrienden van de Binnenstad, waar Geurt al
ruim 25 jaar de eindredactie van het Verenigings
orgaan voert, en Heemschut bescherming
zeker de moeite waard.
Architectuurorde 3 - geen individuele kwaliteit
maar wel passend in straatbeeld - biedt nog
minder garantie voor behoud maar toch.
Effect beschermd stadsgezicht binnenstad
Brinkgreve: 'De status beschermd stadsgezicht
heeft effect bij de beoordeling van bouwplan
nen door de Welstandscommissie. Geleidelijk
aan vormt zij een argument, dat steeds meer
wordt meegewogen.
Op basis van de nieuwe status moet bijvoor
beeld voor het complex Binnengasthuis nu een
bestemmingsplan met beschermende strekking
gemaakt worden. Maar als de gemeente zijn
plan voor dat gigantische hoefijzer voor de
Universiteitsbibliotheek wil doorzetten snijdt
zij het bestemmingsplan gewoon toe'op het
gewraakte bouwplan. Overigens is het hele
complex intussen ook voorgedragen voor de
Rijksmonumentenlijst.'
Wat vindt u van de sloop en nieuwbouw aan de
Jodenbreestraat, nog voorde aanwijzing van de
binnenstad tot beschermd gezicht?
Brirnkgreve: 'De sloop van het Maupoleum was
hoopgevend maar wat ervoor in de plaats kwam
is geen echte vooruitgang. Het is weliswaar
minder saai maar veel dieper dan het
Maupoleum. Er is een stuk van de weer openge
graven Houtkopersburgwal overbouwd.'
Wat vindt u van de nieuwbouw op de plek van de
oude Hema aan de Reguliersbreestraat?
'Het is een exacte kopie van de vroegere
Galerie Modernes in de stijl van het Nieuwe
Bouwen. Het gebouw heeft z'n eigen kwalitei
ten en heeft een plaats in de architectuur
historie.
Een bezwaar is alleen, dat de charmante belet
tering van het modehuis niet is teruggekeerd.
Hetzelfde probleem dus als bij de Cineac aan
de overkant. Overigens moet ik erbij zeggen,
dat dit soort gebouwen door de ontwerpers
bepaald niet voor de eeuwigheid werd
gebouwd. Het is dus eigenlijk inconsequent
om bijvoorbeeld de Galerie te herbouwen.'
Geurt Brinkgreve. Foto Maarten Brinkgreve.
Wordt er nog veel ten onrechte gesloopt in
Amsterdam?
'Er is een stiekeme erosie bij niet-individueel
beschermde gebouwen. In de interieurs met
name wordt nog steeds veel gesloopt. En verder
is er een veel te intense bouwactiviteit in de
binnenstad. Er is te weinig herstel van histori
sche waarden.
Buiten de binnenstad worden nog steeds histo
rische kerkgebouwen bedreigd met sloop en
onlangs de Berlage-panden op het Java-plein.
Overigens zal dat laatste wel niet doorgaan, de
staatssecretaris is ook tegen sloop.'
Is er nog veel sprake van verwaarlozing?
'Aan de Geldersekade staat nog wel wat te
verpauperen maar voor die verwaarloosde
panden aan de Martelaarsgracht is in elk geval
een plan: er worden twee monumenten geres
taureerd en geprobeerd wordt het nieuwe hotel
daar niet al te detonerend te laten worden.
Ik moet toegeven, dat er in de jaren '50 en '60
veel meer krotten in de stad stonden.
Hendrik de Keyser, Stadsherstel en Diogenes
hebben intussen veel gerestaureerd en daarmee
een voorbeeld gegeven aan honderden particu
liere eigenaren.'
