Schuiven Bossche sloot
bij Vught gerestaureerd
Jan Reijnen
Waar de Bossche sloot bi] Vught aansluit op het Drongelens
kanaal bevindt zich een oude sluis. Deze heeft een tweeledige
functie. Zij is inlaatsluis ten behoeve van water dat via het nabij
gelegen vijzelgemaal wordt ingelaten. En zij is waterkering bij
hoge waterstanden in de rivieren Maas, De Dommel en Aa en
Drongelens kanaal. De schuifconstructies in de Bossche sloot en
op de Bovenlandse sluis zijn onlangs gerestaureerd.
oktober 2000
Heemschut
35
De sluis is rond 1900 gebouwd als uitwaterings
sluis voor het gebied rond 's-Hertogenbosch,
Heusden en Vlijmen. Bij de ruilverkaveling in
de jaren '60 is de waterhuishouding in het
gebied ingrijpend gewijzigd en kreeg de sluis
de functie van inlaatsluis en waterkering.
In 1904 werd de Bergse Maas voltooid om het
gebied rond 's-Hertogenbosch een betere
ontwatering te geven. De aanleg van het
Drongelens kanaal was een van de werken die
hieruit voortvloeiden.
De Bossche sloot voerde vanuit de Bossche
zijde water naar het Drongelens kanaal. Ten
behoeve van deze afwatering en kering werd
een schuivenconstructie gerealiseerd Schuif
Bossche sloot), die nog in tact is en nog steeds
zijn functie in het kader van waterbeheersing
vervult.
De schuif in de Bossche sloot evenals de schui
ven op de Bovenlandse sluis dateren uit de
Herstelwerkzaamheden aan de schuif.
periode van vlak voor 1900 en zijn een hand
bediende constructie waarvan de schuiven van
het Stoney-type zijn. Het systeem van Stoney-
schuiven is rond 1900 vrij veel in Nederland
toegepast maar om vele redenen zijn er nog
maar enkele over. Er zijn nog van deze schui
ven in de omgeving van Amersfoort en in het
riviertje de Dinkel.
Het geheel van schuiven bestaat uit een ijzeren
portaalconstructie geplaatst op een in beton
uitgevoerde onderbouw. Deze bestaat uit een
tweetal betonnen landhoofden met afge
schuinde wangen en schuin aflopende bovenzij
den en voorts een zware betonnen middenpijler
met spitsboogvormige toelopende uiteinden.
De landhoofden en middenpijler maken deel
uit van een betonnen bakconstructie.
De drempels van de openingen van de schuiven
bestaan uit blauwe hardsteen.
Op de landhoofden en de middenpijler is de
ijzeren portaal constructie geplaatst.
Deze bestaat uit een constructie van geklonken
profielijzer waarin voor de stevigheid vele
dwarsverbanden en schoren zijn aangebracht.
Op de bovenafsluitingen is het horizontale deel
van het hijsmechanisme met as en katrollen
geplaatst. Dit mechanisme kan in beweging
worden gebracht door handbediende gietijze
ren tandwielconstructies met forse bedienings-
wielen. De ijzeren Stoneyschuiven hangen aan
stalen kabels en kunnen middels ijzeren contra
gewichten op en neer worden bewogen.
Langs de zuidzijde van het portaal is een
eenvoudige brug aangebracht met ijzeren
leuning en houten dek, over deze brug loopt
een fietsroute.
Het object werd bij de recente monumentenin
ventarisatie van algemeen belang geacht. Het
heeft cultuurhistorische waarde als gaaf onder
deel van de grootschalige Maasverbeterings-
werken in de periode rond 1900.
Het object is van historische-constructief
belang als uiting van ingenieursbouwkunst,
leunend op traditioneel-ambachtelijke princi
pes van gebruik van gietijzer en toepassing van
moderne materialen. De constructie is in zijn
geheel bewaard gebleven, en aangezien verge
lijkbare gave constructies schaars zijn, heeft het
object een zekere zeldzaamheidswaarde.
Restauratie
Het waterschap De Maaskant heeft in 1995
het kanaal en bijbehorende kunstwerken van
Rijkswaterstaat overgenomen.
Er was sprake van veel roestvorming aan de
staalconstructie, en bepaalde onderdelen waren
door achterstallig onderhoud zodanig aangetast
dat deze zijn vernieuwd. Roestende onderdelen
zouden op den duur de stevigheid van de
constructie gaan ondermijnen, en daarmee ook
de gebruiksfunctie.
In het voorj aar van 2 000 besloot het waterschap
het geheel dat in het kader van het MSP is
voorgedragen als monument te gaan repareren
en conserveren.
De gehele staalconstructie is gedemonteerd,
gereinigd van roest en oude verflagen. Waar
noodzakelijk zijn enkele onderdelen vernieuwd
of delen hi ervan.
De bronzen glijlagers zijn schoon en smeer-
systemen gangbaar gemaakt.
Na de conservering is de gehele staalconstruc
tie weer gemonteerd en kan weer voor vele
jaren dienst doen als waterkering en inlaatsluis.
De totale kosten van dit groot onderhoud
hebben 220.000,- bedragen en kwamen
geheel voor rekening van het waterschap.
Ing. J. Reijnen is medewerker Waterschap De
Maaskant.
