oktober 2000
Heemschut
33
bij de borg ontwierp, die geïnspireerd was op
de Hollandse baroktuin: een geometrische tuin,
ingedeeld in vakken met gazons, omlijnd door
buxushagen en struiken, met rozenperken en
bloembedden. De ongeveer 1200 bloeiende
planten waren zo gekozen dat er in de lente en
zomer steeds planten in bloei stonden.
De tuin trok veel bezoekers en kreeg veel waar
dering. Mevrouw Clevering-Meijer ontving in
1975 de zilveren anjer van het Prins Bernhard-
fbnds voor haar vele activiteiten in de provincie
op cultureel gebied, o.a. voor haar rol in het
behoud, herstel en de inrichting van
Verhildersum en voor haar betekenis voor
het herstel van de traditionele tuinkunst op
Verhildersum.
Stichting Beeldentuin Borg Verhildersum
Vanaf 1976 werd Eddy Roos bij het ontwerp
van de tuin betrokken. Het plan was dat hij
twaalf (later dertien beelden) bronzen beelden
van dansende figuren voor de tuin zou maken.
De gemeente Leens (nu De Marne) besloot
uitvoering te geven aan het beeldenproject en
ging akkoord met het aantal. In goed overleg
met mevrouw Clevering-Meijer stemde Eddy
Roos de maten van de beelden en tuin op elkaar
af. Hij maakte daarbij gebruik van het principe
van de gulden snede om een eenheid van de
beelden en de tuin te maken. Na de dood van
mevrouw Clevering-Meijer in 1981 bleef Eddy
Roos zich bezig houden met de vormgeving
van de tuin.
Aanvankelijk werden de beelden gemaakt in het
kader van de toen geldende beeldende-kunste-
naarsregeling (BKR). Toen deze regeling
werd opgeheven, ontstond er een financieel
probleem. In 1988 werd de Stichting
Beeldentuin Borg Verhildersum opgericht
onder voorzitterschap van de heer Vonhoff,
commissaris van de koningin in Groningen. De
Stichting Beeldentuin heeft geen zeggenschap
over het beheer van de tuin. Haar taak is de
zorg voor de financiering van het beeldenpro
ject. Wel verkreeg de Stichting Beeldentuin
een Europese subsidie met de opdracht een
eenheid te creëren tussen de maten van de tuin
en de maten van de beelden.
Hoger beroep
In het begin van de jaren '90 werd geconsta
teerd dat de tuin achteruit ging. Restauratie
bleek noodzakelijk vanwege de scheefgroei van
de vakken. Ook de borders moesten hersteld
worden: van de planten die mevrouw Clevering
had verzameld was het merendeel verdwenen.
Volgens Eddy Roos was herstel van de beplan
ting mogelijk, want mevrouw Clevering had
plantenlijsten nagelaten die als uitgangspunt
konden dienen en aangevuld konden worden,
zodat er drie seizoenen lang bloeiende planten
in de tuin zouden staan. In overleg met Tammo
Smith, bestuurslid van de Stichting Beelden-
Veranderingen in het oostelijke vak: aanleg van
grindpaden en aanplant van taxus (situatie
begin mei).
tuin, maakte Eddy Roos een restauratieplan
voor de tuin en begon met de uitvoering
daarvan. Tot 1998 had hij een belangrijk
aandeel in de restauratie van de tuin.*
Om de beplanting te herstellen werd de
bekende tuinontwerper en plantendeskundige
Klaas Noordhuis benaderd. Het bestuur vroeg
hem een tuin te ontwerpen, gebaseerd op het
ontwerp Clevering/Boon, maar wel een tuin
die ook in de herfst en winter aantrekkelijk zou
zijn en gemakkelijker in het onderhoud. Het
huidige budget is namelijk niet toereikend voor
een onderhoudsintensieve tuin. Eind oktober
'99 werd begonnen met de uitvoering van het
plan Noordhuis. Een Europese subsidie voor
restauratie van de borg en de tuin aan de
Stichting Borg Verhildersum maakte de reali
satie van het plan mogelijk.
De kritiek van Eddy Roos en de Stichting
Beeldentuin is dat dit plan van Klaas Noordhuis
te veel afwijkt van het concept Cevering/Boon;
hier zou geen sprake zijn van restauratie, maar
van aanleg van iets nieuws: de vroeger nage
streefde eenheid in de beeldentuin zou verloren
gaan door de opdeling in verschillende delen
met elk een eigen karakter.
Eind '99 spande Eddy Roos een kort geding
aan tegen het bestuur van de Stichting Borg
Verhildersum. De uitspraak van de Rechtbank
in Groningen luidde: geen herstel van de situ
atie van voor 1998, maar wel herstel van de
geometrische indeling in vakken en de zichtlij
nen volgens het plan Clevering/Boon. Eddy
Roos is in hoger beroep gegaan tegen deze
uitspraak. Zijn doel is het verdere herstel van de
structuur van de tuin, met toepassing van het
principe van de gulden snede. Bovendien eist
hij verwijdering van grindvakken en herstel van
de vroegere beplanting. Dit is volgens hem van
essentieel belang omdat deze beplanting het
verbindend element was, dat van de beelden
tuin een eenheid maakte; bovendien zou deze
beplanting belangrijk zijn vanwege de diepte
en kleurwerking. De Stichting Beeldentuin
staat achter hem.
Toekomst van de tuin
Over de veranderingen in de tuin zijn de
meningen verdeeld. Ook is het nog te vroeg
om alle veranderingen te beoordelen: een tuin
moet de tijd hebben om te groeien. Vast staat
dat er ingrepen moesten plaats vinden.
Duidelijk is dat er bij de voorbereiding van de
renovatie te weinig overleg heeft plaats gevon
den tussen de verschillende betrokkenen: de
gemeente De Marne, het bestuur van de
Stichting Borg Verhildersum, het bestuur van
de Stichting Beeldentuin en Eddy Roos. De
vraag is waarom de gemeente De Marne niet
bemiddeld heeft of de provincie Groningen.
De relatie tussen de beide partijen lijkt blijvend
verstoord. Het beeldenproject stagneert.
Ondanks alle problemen rond de tuin is er voor
bezoekers nog steeds veel te genieten in en
rond de borg Verhildersum. Deze zomer bloei
den er veel planten, het grootste deel van de
min zag er aantrekkelijk uit. In het tuinhuis ligt
een boek waarin bezoekers hun mening over de
beeldentuin kunnen geven.
Drs. M.J.A. Vooijs is PR-medewerker van
Heemschut Groningen.
Tammo Smith is werkzaam bij het Ministerie van
Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. Hij is adviseur
bij de restauratie van historische parken en tuinen en
adviseerde o.a. bij de restauratie van de tuinen van
Het Loo.
