oktober 2000
Heemschut
29
De Nederhof met stalen toegangsbrug.
Foto Math Berkers.
stap wordt in 1990 het theekoepeltje gerestau
reerd.
Gelukkig kun je niet alles van tevoren weten.
Vijf jaar heeft de opgraving geduurd. Maar ook
daarna zijn er incidenteel nog wat kleinere
opgravingen geweest. Vrijwilliger van het aller
eerste uur Bas Smorenburg was iedere zaterdag
van de partij. 'Op papier waren we met een man
of tien maar meestal stonden we met 5 of 6
mensen te graven. Gekkenwerk, maar wel
schitterend. In totaal hebben we ongeveer 1500
vondsten gedaan. En alles, de Rijksdienst zal
het beamen, perfect uitgevoerd.' Het verwer
ken van de gegevens is nog steeds niet klaar.
Bas Smorenburg is nog net zo enthousiast als in
het begin. De jaartallen vliegen je om de oren.
Uitvoerig verhaalt hij over het bezoek van de
kastelenkenner prof. Janssen van de Universiteit
van Utrecht tijdens de opgraving van het stal-
lencomplex. H.L.Janssen bevestigde zijn
vermoeden dat de oorsprong van Kasteel
Culemborg terug te voeren is tot rond 12 80.
Tja, dan krijg je zin om er weer een paar jaar
tegenaan te gaan.
Tijdens de opgravingen zijn de meeste funda
menten blootgelegd, opgemeten en gefoto
grafeerd. De meest uiteenlopende vondsten
zijn gedaan. Honderden pijpenkoppen, kinder
speelgoed, damessieraden, bestek, drinkglazen
en bekers. Bijzonder zijn de kacheltegels uit het
begin van de 16de eeuw. Ronduit spectaculair
is een monnikskruik. Uniek in de wereld. Het
kruikje is afkomstig uit Siegburg en stelt een
franciscaner monnik voor. Het hoofd vormt de
deksel, maar heeft een staafvormige hals die in
de beker verdwijnt. Het hoofd en de hals zijn
doorboord. De monnik kijkt heel devoot. Op
de kraag van de monnik staat een tekst. De
betekenis van de tekst en het beeldje is nog
steeds niet achterhaald.
De ontdekking van een gedeelte van een muur
van het kasteel was een ander hoogtepunt
tijdens de opgravingen. Bij de sloop van een
oude schuur op het terrein kwam deze te voor
schijn. In de muur bleken twee originele haak
busvensters te zitten. Eén venster is gerecon
strueerd, het andere is nog vrijwel in
oorspronkelijk staat.
Plattegrond weer herkenbaar
Het kasteelterrein wordt langzaam omgevormd
tot een park. Het is uiteindelijk de bedoeling
dat de plattegrond van het kasteel weer herken
baar wordt. Veel werk is al verzet. De grachten
zijn weer uitgegraven en het binnenplein van
de Nederhof is bestraat. De muren zijn doör
middel van meidoornhagen aangegeven.
Architect/fw/rc Hoek uit Utrecht is al 15 jaar
betrokken bij de inrichting van de tuin. In het
begin als vrijwilliger. Nu is hij tevens de archi
tect voor de gemeente. Van hem was het idee
om de hagen op de Nederhof naast de, verdwe
nen, muren te planten. De oorspronkelijke
muur stond dus tussen de hagen. Hierdoor is
de dikte van de muren dus goed te zien.
Contouren torens
Het is de bedoeling om ook de contouren van
de twee torens weer gedeeltelijk zichtbaar te
maken. Een eenvoudige constructie van stalen
buizen en gaas moeten straks subtiel de sugges
tie van de torens geven. Deze stellages zullen
na verloop van tijd begroeid raken met klimop,
kamerfoelie en clematis. Ieder seizoen zal het
beeld van de torens dus veranderen.
Ook hier worden alleen de omtrekken van de
muren aangeven. Straks is dus een wandeling
mogelijk binnen de metersdikke muren van de
toren. Een vondst.
André Hoek heeft gekozen voor een modern
materiaal gebruik. Het staal van de torens vind
je terug in de twee bruggen die de eilanden
verbinden. De Opperhof en de Nederhof zijn
met elkaar verbonden door een moderne
variant van een ophaalbrug. Een eenvoudig en
overtuigend ontwerp.
Op de Opperhof stond nog een houten schuur.
Dit schuurtje is omgevormd tot museum.
Regelmatig worden hier exposities gehouden
over de opgravingen. In de schuur is een
gedeelte van het fundament van de Witte
Toren blootgelegd. Het terrein van de
Opperhof en het museum zijn iedere zaterdag
opengesteld. Ook dit dankzij de inzet van de
vrijwilligers van de Stichting Kasteeltuin
Culemborg.
Door de Nederhof loopt een wandelpad. De
gemeente Culemborg heeft op deze manier een
aardige aanlooproute erbij gekregen naar het
centrum. Maar het moet gezegd, dit komt zeker
niet doordat de reconstructie van de tuin een
speerpunt was in het monumentenbeleid van de
gemeente. Het overleg met BenW verliep en
verloopt, ondanks de jarenlange inzet van de
vrijwilligers, moeizaam.*
De ambtenaren op de werkvloer daarentegen
zijn steeds bereid om een oplossing te vinden.
Variërend van het beschikbaar stellen van
materiaal tot het inplannen van graafwerk
zaamheden bij de uitvoering van andere
projecten.
Financiering
In 2003 zou alles afgerond moeten zijn: het
straatwerk, de stalen reconstructie van de
torens, het herstel van de boomgaard. Er is nog
genoeg te doen. Nu alleen de financiering nog.
Er is nog een gat in de begroting van ruim
300.000. Een kans bij uitstek voor de
gemeente Culemborg om te laten zien dat ze
trots is op het resultaat van de vrijwilligers van
de Stichting Kasteeltuin. Met recht mag dan
over drie jaar de burgemeester van Culemborg
het lint door knippen tijdens de officiële
opening.
Drs. M. Berkers is geograaf en werkzaam bij
Berkers ir Grootenhuis te Raalte.
Met dank aan André Hoek en Bas Smorenburg van
de Stichting Kasteeltuin Culemborg. André Hoek is
werkzaam bij Architectenbureau Hoek BNA te
Utrecht.
De relatie van de gemeente Culemborg met haar
Monumenten is moeizaam. Tijdens mijn bezoek aan
de stad vielen meteen enkele posters op: Gezocht:
krakers voor het Gemeentehuis. Het prachtige
gemeentehuis van architect Rombout Keldermans uit
de eerste helft van de 16de eeuw staat al ruim een jaar
leeg. De gemeente heeft de voorkeur gegeven aan de
bouw van een nieuw stadskantoor. Wat er met het
gebouw gaat gebeuren is onduidelijk.
