Middeleeuwen bijna
tastbaar in Amersfoort
Yvonne Tanke
In het middeleeuwse centrum van Amersfoort kan de romantische
geest zijn hart ophalen. Op een winterse dag, als de trapgeveltjes,
pittoreske huisjes, torentjes en stadspoorten zijn bedekt met een
laagje sneeuw, is het alsof een schilderij van Anton Pieck tot leven
komt. Niet voor niets koos Heemschut dit keer Amersfoort uit voor
de monumentendagen. Een aantal van de ruim 300 monumenten
die de binnenstad rijk is, is op 4 en 5 november te bezichtigen
(zie ook pag. 14). Laat u verrassen door schilderachtige doorkijkjes
en prachtige historische panden. Hier alvast een voorproefje.
14
Heemschut
Mede dankzij een met zorg opgezet gemeente
lijk monumentenbeleid, heeft Amersfoort het
middeleeuwse karakter van de binnenstad
weten te behouden. De stad is na de oorlog
sterk gegroeid en telt nu 126.000 inwoners.
Met de nieuw te bouwen wijk Vathorst, waar
11.000 woningen komen, neemt dat aantal nog
eens fors toe. En zoals dat gaat met sterk groei
ende steden krijgt ook Amersfoort grootstede
lijke ambities. Dat blijkt meteen als je op het
station aankomt. Het fraaie, oude stationnetje
heeft het veld moeten ruimen voor een groots
modem gebouwencomplex. Achter de tegen
overliggende kantoorpanden gaan overigens
heel wat jaren '30-huizen schuil en een paar
honderd meter naar rechts ligt het Bergkwartier:
een villawijk met mooie voorbeelden van de
chaletstijl, de Berlagiaanse architectuur en de
Amsterdamse school uit het begin van de
20ste eeuw.
Middeleeuwse structuur
Maar laat ik me beperken tot de binnenstad met
haar nog vrijwel ongewijzigde middeleeuwse
straten- en grachtenstructuur. Amersfoort
wordt voor het eerst genoemd in 1028, een
nederzetting aan een doorwaadbare plaats - een
voorde - aan de rivier de Amer, de huidige
Eem. Een voor de handel naar het noorden en
oosten strategische plek midden in het land en
het is dan ook de handel die de nederzetting tot
bloei brengt. In 1259 krijgt Amersfoort stads
rechten en rond die djd ook zijn eerste ommu
ring. Daarvan zijn nog fragmentarische delen
over. Ook de Kamperbinnenpoort stamt uit de
tijd van de eerste muur, maar is waarschijnlijk
niet geheel oorspronkelijk. Een eeuw later is de
stad volgebouwd. De oude stadswal wordt
afgebroken en een eind verderop verschijnt
een nieuwe muur. De huidige Stadsring loopt
parallel aan deze tweede ommuring, waarvan
nog steeds overblijfselen te zien zijn. Twee
stadspoorten staan nog steeds overeind: de
waterpoort Monnikendam, die vanaf de
Stadsring goed is te zien en de Koppelpoort,
waar je vanuit de trein fantastisch zicht op hebt.
De Koppelpoort, gerestaureerd door de Van
Hoogevest Groep, is een unieke combinatie
van een land- en waterpoort en bevindt zich
nog goeddeels in originele toestand. De kante
len, mezenkouw (ziejargon, pag. 23) en houten
kast zijn 19de-eeuwse toevoegsels, maar passen
perfect in het sprookjesachtige geheel. De
restauratie van de poort in 1997 is zeer zorgvul
dig uitgevoerd en leverde Amersfoort de presti
gieuze Europa Nostra Award op.
Oud en nieuw
Op de fundamenten van de eerste stadswal zijn
de bekende Muurhuizen gebouwd. In de loop
De Westsingel met links het neoclassicistische
poortje als toegang tot museum Flehite.
oktober 2000
