oktober 2000
Heemschut
13
gehanteerde maatregel ook in Valkenburg van nut kon
zijn, maar de gemeente liet weten dat er in Nederland
geen wettelijke mogelijkheid bestaat voor het imple
menteren van een dergelijk middel. Nu is krotbelasting
geen instrument dat in België in het kader van de
monumentenzorg is ingevoerd, maar in de praktijk
raakt het de eigenaar van een monument wel in zijn
portemonnee wanneer hij de boel laat verkrotten.
Verder kan in België de eigenaar van een monument
bij verwaarlozing ervan onteigend en zwaar beboet
worden. Deze repressieve maatregelen passen
misschien niet in het Nederlandse bestel dat het vrije
beschikkingsrecht van de eigenaar hoog in het vaandel
voert, maar toch is de vraag gerechtvaardigd in
hoeverre het ten onzent bestaande systeem van bonus
maatregelen van subsidies en fiscale prikkels voor
restauratie en onderhoud niet door een tegenhanger in
de vorm van een malus-maatregel als krotbelasting aan
effectiviteit kan winnen.
Jaren zestig visie
Onlangs bereikte ons het bericht dat in de gemeente
Weert een pand uit circa 1880 is gesloopt. Het betreft
hier het laatste pand dat herinnerde aan de tijd dat het
bassin in Weert een belangrijke schakel vormde voor
het scheepvaartverkeer op de Zuid-Willemsvaart.
Bouwgigant Wilma zag als buur en eigenaar van het
pand ter plekke liever parkeerplaatsen verschijnen. Het
argument van Wilma dat het pand Joosten, zoals het
bekend stond, slecht was ingepast tussen de andere
bebouwing - gemakshalve voorbijgaand aan het feit
dat het 120 jaar geleden wel was ingepast - slikte de
gemeente maar al te graag voor zoete koek. Weert
heeft in het verleden een uiterst dubieuze reputatie
opgebouwd op het gebied van monumentenzorg. Nu
was gebrek aan visie in de jaren '60 en '70 gemeengoed,
maar anno 2000 mag je toch een andere attitude ten
aanzien van monumenten verwachten, zeker van een
gemeente waarvan de burgemeester enkele jaren
geleden nog voorzitter was van de Commissie
Limburg van de Bond Heemschut! Naar aanleiding
van de dreigende sloop is in Weert een Vereniging tot
Behoud van Weert opgericht. Voordat de statuten
waren opgesteld en de vereniging als belanghebbende
in de strijd tot behoud van het pand Joosten kon
worden aangemerkt was men al met de sloop begon
nen. Aan de communicatie met de Vereniging tot
Behoud van Weert was de gemeente überhaupt weinig
gelegen. Het vinden van een bestemming was overi
gens geen probleem: het pand is tot voor kort bewoond
geweest en het had een uitstekende en representatieve
woning kunnen zijn voor burgemeester Karei Majoor,
die in zijn nieuwe gemeente nog op zoek is naar een
onderkomen.
Hand in eigen boezem
En waarom heeft de Bond Heemschut hier niet inge
grepen? Omdat we slecht op de hoogte waren. De
naakte waarheid is dat maar al te vaak Heemschut,
althans in Limburg, een gebrek aan daadkracht
vertoont. Dit is geen kwestie van onvoldoende wil als
wel van onvoldoende mogelijkheden. Als provinciale
organisatie die het moet hebben van de inzet van vrij
willigers missen we de alertheid en de capaciteit om
alle ontwikkelingen die zich op lokaal niveau afspelen
te volgen en eventueel te beïnvloeden. Momenteel is
de Commissie Limburg bezig met het bedenken en
implementeren van een structuur die de slagkracht van
de Bond op regionaal niveau moet versterken. In een
van de komende nummers van 'Heemschut' zal uit de
doeken worden gedaan hoe een en ander gaat functio
neren.
Ter lering
Wat leert ons deze korte, en zeker niet uitputtende,
inventarisatie van het monumentenbeleid in de prak
tijk? Ten eerste blijkt dat de eigenaar of bewoner van
een monument een goede kans heeft om zijn persoon
lijk inzicht ten aanzien van het gebruik ervan te laten
prevaleren boven het maatschappelijk belang. Ten
tweede blijkt dat het optreden van de overheid afhangt
van de wil om met name op gemeentelijk niveau een
krachtdadig beleid te voeren. Argumenten om niets te
doen zijn maar al te gemakkelijk gevonden; het blijkt
heel eenvoudig om zich achter 'een ander' te verschui
len. Deze gang van zaken stemt somber over de effecti
viteit van een te ver doorgevoerde decentralisering van
monumentenzorg. Ten derde moet er gedacht worden
aan een wetgeving die verval effectiever bestrijdt. En
ten vierde moet er een goede afstemming tussen parti
culiere monumentenorganisaties komen. Want woede
is een kracht die, mits in goede banen geleid, een
machtig wapen kan zijn.
Drs. F. Hovens is PR-medewerker van Heemschut
Limburg.
Inmiddels gesloopt pand
joosten uit ca. 1880 in
Weert; met dank aan de
gemeente Weert.
Foto P. von der Ruhren.
