februari 2000
Heemschut
29
Katrollen en modellen voor onderdelen van
molens op de zolder boven de werkplaats.
Fotoarchief timmerwerf
hen enthousiast. In 1997 verkreeg dit 'vergeten'
monument alsnog de status van rijksmonu
ment.
De geur van houtkrullen
De timmerwerf ligt enigszins bescheiden
achter een bestraat voorterrein. De 17tlc-eeuwse
tuitgevel met opvallend blauw geschilderde
schuiframen, luiken en deuren, is rond de
eeuwwisseling gepleisterd. Toen zijn ook de
stucreliëfs met timmermansgereedschap boven
de deur en vensters aangebracht. Het voorste
gedeelte van het pand, de werkplaats, dateert
uit 1642. In dat jaarwordt timmerman Jacob
Pouwelszoon van Dijck eigenaar en verbouwt het
aanwezige 15'lc-eeuwse pand, tot timmerwerf
annex woonhuis. Een dikke eeuw later koopt
timmerman Leendert Pieterszoon van Baaien de
zaak en bouwt het huidige woonhuis achter de
werkplaats.
Het betreden van de werkplaats is een haast
zinnelijke belevenis. De lange, zware werkban
ken liggen vol met gereedschap. Kratten oude
schaven, spijkerbakjes met gesmede nagels,
deurklinken, spanzagen en beitels staan her en
der verspreid. Er is niet veel fantasie voor nodig
om de schaven over het hout te horen glijden,
de houtkrullen te ruiken en de prikkende ogen
van de timmermansbaas te voelen die de boel
via het raampje in de tussenmuur van de werk
plaats en de achtergelegen woning in de gaten
hield.
Via een lage deur kom je in het woonhuis. De
woonkamer heeft een roodbruin, gehout interi
eur. In de wand zijn twee bedsteden opgeno
men en een zogenoemd spint: een diepe provi
siekast. Op een houten paneel boven de schouw
prijkt een beschilderde bloemenvaas. Achter de
woonkamer kom je in de woonkeuken met
bijkeuken en een voormalige eikenloods.
De sporen van generaties timmermannen zijn
ook op de grote zolder nog overduidelijk waar
neembaar. Het onderhoud van molens en hooi
bergen in de regio was een hoofdfunctie van de
timmerfabriek. Geen wonder dat het er stamp
vol staat met molenreparatie-gereedschap zoals
takels, dikke hijstouwen en katrollen.
Heel zeldzaam
En daarin schuilt nou precies de bijzondere,
unieke waarde van deze timmerwerkplaats,
namelijk de combinatie van gebouw en bijge
bouwen, vol verrassende interieuronderdelen
en de aanwezigheid van een groot deel van de
inventaris. Het feit dat de timmerwerf vanaf
1642 tot 1995 ononderbroken heeft gefunctio
neerd verschaft het complex een grote cultuur
historische zeldzaamheidswaarde. Het zicht
baar maken van de sporen uit het verleden is
daarom het uitgangspunt geweest bij de restau
ratie. In 1998 begint de Delftse aannemer
Huurman B.V. aan de zware klus. De supervisie
is in handen van het architectenbureau
Restauro uit Den Hoorn. Restauratiearchitect
Peter van Velzen-, 'Wij willen zo goed mogelijk
het verhaal van het gebouw laten zien. Zo was
de zolder, in verband met de noodzakelijke
ventilatie om de houtopslag goed droog te
houden, alleen aan de westzijde met dakbeschot
bedekt. Aan de oostkant waaide de wind langs
de pannen zo de zolder in. Wil je een zolder
bruikbaar maken dan kan die toestand natuur
lijk niet behouden blijven. Dus ook aan de oost
zijde hebben we beschot aangebracht. Maar we
hebben wel een herinnering aan de oude, onbe-
schoten kapzijde bewaard.' Hij opent een luik
in het dakvlak en inderdaad, je kijkt langs de
sporen en de dakpannen zo naar buiten.
Dankzij deze inventieve oplossing blijft iets van
het zichtbare verschil van de twee dakvlakken
behouden.
Een ander probleem was de helderblauwe kleur
van het houtwerk in de voorgevel. Van Velzen:
'Bij nader onderzoek bleek het blauw verscho
ten groen te zijn. Toch willen we de blauwe
kleur behouden. Na al die decennia is die kleur
immers kenmerkend voor de voorgevel gewor
den.'
De timmerwerf zal na de restauratie een
museale functie krijgen. Er wordt gedacht aan
een 'culturele' werkplaats op de begane grond
en een gereedschapsmuseum op zolder. De
stijlkamer, de oude timmermanswoning, wordt
vergaderkamer.
Timmermansgereedschap in het stucwerk
boven een van de kozijnen in de voorgevel.
Foto auteur.
Een toegangspoort, links van de timmerwerf
leidt naar het achtererf dat grenst aan het water
van De Lee. Hier werd rond 1850 een open
loods geplaatst, uitgevoerd in geteerd hout,
bestemd voor houtopslag, ladders en steigerde-
len. Deze houtloods is inmiddels verbouwd tot
theeschenkerij De Bongaard. De naam verwijst
naar timmerman Andries Bongaards die in 1845
eigenaar werd. Nooit had hij vermoed dat men
zijn schaafjes, beitels en katrollen, zijn werk
plaats, stoffige zolder en woonhuis nog eens
met een Rembrandt zou vergelijken.
Timmerwerf De Lier, Hoofdstraat 63 De Lier, is
vanaf eind mei geopend op zaterdag van 10.00-
15.00 uur. Theeschenkerij De Bongaard, gelegen op
het achtererf, is geopend van dinsdag tot en met
zaterdag van 10.00-11.00 uur.
