JAN FYT'S BERENJACHT
HERVONDEN, DE VOSSENJACHT
VERBRAND
Hans Bollebakker
Geheim van de Onbeschaamde in Dordrecht en kasteel de Hooge Vuursche in Baarn
ontsluierd
In 1910 verhuisden van het Huys de Onbeschaamde naar het landhuis de
Hooge Vuursche in Baarn Jan Fyt's Berenjacht en Vossenjacht tezamen met de
18de eeuwse wit marmeren schouw en lambrizering. Sinds 1940 zijn beide
doeken verdwenen. Drie lezers reageerden met als resultaat dat de Berenjacht
getraceerd kon worden en duidelijk werd dat de Vossenjacht, evenals de
lambrizering, verbrand is. De schouw is er nog en de zich daarin bevindende
Berenjacht van Peter Zwart werd lange tijd voor een werk van Jan Fyt
gehouden. In de kunsthistorische literatuur en documentatie is geen afbeelding
van Fyt's 'Onbeschaamde' Berenjacht aangetroffen.
Heemschut
11
Jan Fyt (1611 - Antwerpen
-1661) Honden die een
beer aanvallen in een
Landschap. Titel: 'De
Berenjacht' gesigneerd en
gedateerd Joannes Fyt Ft.
1654. Olie op doek, 218 x
183 cm (86 x 72 inches)
zonder lijst.
Herkomst: ca. 1700 'Huys
de Onbeschaamde'.
Dordrecht. Veiling A. Mak,
Dordrecht 15-6-1910
[Cat.nr. 1a]. Landhuis 'de
Hooge Vuursche', Baarn.
Eigenaar J.A.L. van den
Bosch. Voor WO II
verwijderd en meegenomen
naar diens woning in de
U.S.A.. Privé collectie,
Maryland. U.S.A. Foto:
belangeloos ter beschikking
gesteld door Otto
Naumann Ltd.
Jan Fyt 1611 -Antwerp -
1661. Dogs attackinga
Bear in a Landscape. Signed
and datet Joannes Fyt Ft.
1654. OU on canvas, 86 x
72 inches, unframed.
Provenance: ca 1700 Huys
de Onbeschaamde,
Dordrecht, The
Netherlands. Auction A.
Mak, Dordrecht 15-6-1910
[cat.nr. 1a] J.A.L. van den
Bosch, Castle de Hooge
Vuursche, Baarn. Private
collection, The Nether
lands, prior to world War II,
and by descent to a private
collection, Maryland.
Photograph courtesy of
Otto Naumann, Ltd.
In 1997 beschreef Heemschut de restauraties van het
Huys de Onbeschaamde, in opdracht van Abraham, van
Beveren en Elisabeth Ruysch ca 1651 gebouwd door archi
tect Pieter Post.(foto pag. 12) Dat gaf aanleiding tot een
interessante vervolg-discussie, waarin ondermeer naar
voren werd gebracht dat de uit de Onbeschaamde verdwe
nen Berenjacht en Vossenjacht zich inmiddels in kasteel
de Hooge Vuursche (foto pag. 12 rechtsboven) zouden
bevinden, compleet met schouw en lambrizering.2)
(Foto's pag. 15 resp. 1 en 16). Dat is weliswaar sinds 1910
bekend, maar de werkelijkheid was inmiddels anders.
Immers, zoals wij eerder aantoonden, was De Berenjacht
in de Hooge Vuursche niet van Jan Fyt maar van Peter
Zwart en niet bedoeld als kopie want Zwart kende het
origineel niet en signeerde onder eigen naam.3) De reac
ties die binnen kwamen voerden ons tot het origineel van
Fyt's Berenjacht en brachten aan het licht dat de
Vossenjacht evenals de lambrizering, is verbrand. Het
verhaal van een speurtocht, die voerde tot deze publikatie.
De zoektocht
Al spoedig ontvingen wij een tweede reactie. Daaruit
bleek dat Kasteel de Hooge Vuursche geheel is uitge
brand op 27 januari 1940.4) Betekende dit dat ook de
LodewijkXVde zaal, aan de achterzijde uitgebouwd, aan
de vlammen ten prooi was gevallen, en was dit het einde
van de beide schilderstukken van Jan Fyt? Het verslag van
de brand in de Courant 'het Nieuws van de dag' gaf
weinig hoop: De Hooge Vuursche was, door de in
Amerika wonende bouwheer en eigenaar de heer J.A.L.
van den Bosch, inmiddels aan een Hotelexploitatie maat
schappij 'De Silven' verhuurd. De brand was vermoedelijk
het gevolg van het schroeien van een matras door een
elektrisch keteltje dat de hotel directeur had gebruikt om
warm water op zijn kamer (nr. 14) te maken. De directeur
was zelfvervolgens in kamer 16 gaan slapen (sic!), 's
Morgens om zes uur stond het pand in lichterlaaie.
Blussen werd door de vrieskou ernstig vertraagd met cata
strofaal gevolg: dak en grote delen van de muren waren
ingestort en door de etages heen gevallen; de gehele
inboedel was verloren. Het enige wat nog tamelijk in tact
overeind stond was de voorgevel, terwijl de bouwkundige
staat van de begane grond niet onherstelbaar aangetast
was.5) De toen 78-jarige oud-koopvaardij officier Van den
Bosch keerde direct terug uit Amerika, werd onderweg
nog getorpedeerd en had bij aankomst slechts één wens:
zo snel mogelijk weer weg. Hij overwoog om 'zijn land
huis' - ooit het meesterwerk uit 1910/11 van de architect
Eduard Cuypers - te laten slopen. Interessant is dat 'het
Nieuws van de Dag' hier vermeldt dat de kostbare porse
lein- en andere verzamelingen van Van den Bosch naar
Amerika en elders zijn verzonden toen het kasteel aan de
Hotelmaatschappij werd verhuurd.6) Is de Berenjacht
toen uit de Hooge Vuursche meegenomen?
De derde reactie geeft hier het antwoord op.De
Berenjacht bestaat nog en is in het bezit van de dochter
van Van den Bosch. Het was te mooi om waar te zijn en
teleurstelling was haast onvermijdelijk: het doek is enkele
jaren geleden (ca 1996) verkocht! Dat bracht ons bij Otto
Naumann en diens directeur Rachel Kaminsky die zo
welwillend waren ons een foto belangeloos ter beschik
king te stellen, (foto pag. 10)
Berenjacht van Peter Zwart
In 1946 wordt het kasteel overgenomen door de Hotel
exploitatiemaatschappij Gooiland met als directeur
Buurke. Hij geeft aan de jonge, veelbelovende kunstenaar
Peter Zwart opdracht de vrijwel geheel uitgebrande
februari 2000
