Weg met de achterkamertjes
Nieuwe uitgaven
Mariëtte Polman
Welstandscommissies moeten af van hun ondoorzichtige manier
van werken. Wanneer de Tweede Kamer met het wetsvoorstel
van Staatssecretaris Remkes (Volkshuisvesting) instemt, wijzigt
het welstandstoezicht in 2001Wordt Nederland daar mooier
van?
38
Heemschut
Het blijft verbazen. Hoe is het mogelijk dat die
duizenden kilobetonnen lelijkheid tot stand
zijn gekomen. De verbijsterende troosteloos
heid van industrie- en bedrijventerreinen, de
stompzinnige kantoorkolossen, de gezichtsloze
architectuur van veel nieuwbouw in
beschermde stads- en dorpsgezichten die zowel
het verleden als de omgeving ontkent. Geen
wonder dat men zich afvraagt wat de invloed
van de welstandscommissies daarbij is geweest.
Die hebben immers al die plannen onder ogen
gehad. Steeds luider klinkt er kritiek. Te meer
daar burgers er direct mee in aanraking komen
wanneer zij zelf willen verbouwen. Alle uiter
lijke veranderingen aan bouwwerken moeten
namelijk ter goedkeuring worden voorgelegd
aan de welstandscommissie van de gemeente.
Die toetst het bouwplan aan 'redelijke eisen van
welstand'. Eén op de vier plannen wordt als
onvoldoende beoordeeld. En dat wekt woede.
Want 'wat is er mis met mijn fantastische, zelf
gezaagde reclamebord?'Kritiek klinkt even
eens van de kant van veel ontwerpers. In hun
strijd met opdrachtgevers, krappe budgetten en
gedetailleerde bouwvoorschriften blijft er van
de architectonische kwaliteit van hun bouwplan
soms weinig meer over. Een negatief
welstandsadvies is het gevolg.
Meer openheid en uniformere regels
De kritiek heeft voor een deel gehoor gekregen
bij de politiek. Volgens het Ministerie van
VROM roepen de commissies de sfeer op van
'achterkamertjes waarin een clubje onaantast-
baren met een gevoel voor esthetische superio
riteit eigen ontwerpoplossingen aan derden
opdringt'. Het wetsvoorstel van Staatssecretaris
Remkes wil daar verandering in brengen. Zo
moeten welstandsvergaderingen openbaar
worden en dienen gemeentebesturen een
welstandsbeleid te formuleren. Vooral de
verplichting tot het opstellen van een, door de
gemeentelijke politiek bekrachtigd, welstands
beleid is toe te juichen. Het betekent een steun
tje in de rug van welstandscommissies om in
bepaalde gebieden zwaardere eisen te stellen
aan de architectonische kwaliteit.
Het voorstel om de vergunningplicht voor
kleine bouwwerken te laten vervallen stemt
minder vrolijk. Wanneer voortaan iedereen
zijn eigen dakkapel, garage of balkon kan
bouwen en naar willekeur kozijnen mag veran
deren zal dat ingrijpende consequenties hebben
voor het straatbeeld.
Schijnbare vanzelfsprekendheid
Het beeld van een mooie woon- of winkelstraat
lijkt zo vanzelfsprekend. Maar dat is het niet.
Ruimtelijke kwaliteit heeft te maken met
samenhang, verhoudingen, aandacht voor
details, materialen en kleuren en een zekere
mate van 'visuele' rust in een soms breekbare
omgeving. Juist op deze kleinere schaal, zoals
de directe woonomgeving, is het effect van de
welstandscommissie cruciaal gebleken. Het
gros van de plannen dat zij onder ogen krijgt
zijn kleinschalige bouwplannen die het beeld
van de omgeving sterk beïnvloeden. Er is niet
veel fantasie voor nodig om te bedenken dat
veel van die, soms alleen op functionele en
economische argumenten gebaseerde ontwer
pen, de omgeving geweld aan kunnen doen.
Menig onzalig plan verdween daarom in de
prullenbak. Wat wordt afgekeurd wordt niet
gebouwd. Het ruimtelijke effect van het
welstandsadvies blijft dus voor velen onopge
merkt.
De wens tot individuele vrijheid is te begrijpen.
Een optelsom van individuele wensen geeft in
ons land, waar steden en dorpen woekeren met
schaarse ruimte, echter een onvermijdelijke
toename van wanorde.
Rietveld en Kurokawa
Ter gelegenheid van de officiële
opening van de uitbreiding van het
Van Goghmuseum te Amsterdam
verscheen het prachtige fotoboek:
'Van Gogh Museum Architecture;
Rietveld tot Kurokawa.' De foto's
zij n van Jannes Linders en de tekst
is van Hans Ibelings. Niet alleen de
nieuwe aanbouw, maar ook de
renovatie van het bestaande
gebouw is zorgvuldig gedocumen
teerd. In het opstel 'Nuances in
Grey' beschrijft Ibelings de veran
derde sociale functie van het
museum en de daaraan gerela
teerde ontwikkeling van de muse
umarchitectuur. Rietvelds
ontwerp is een vroeg voorbeeld
van museumarchitectuur waarin
de sociale dimensies een belang
rijke rol heeft gespeeld. Op dit
thema ontwikkeld Kurokawa
voort.
Rotterdam, NAi Uitgevers, 1999.
96 p. ISBN 90 5662 116 5 Prijs f
49,50
Oudaen in Utrecht
In de Historische Reeks Utrecht
verscheen als deel 26 het boekje
'Oudaen een weerbaar huis aan de
Utrechtse Oudegracht' geschre
ven door Evert van Ginkel. Het
enorme stadskasteel heeft een
roerige geschiedenis gekend alvo
rens het werd herbestemd als
proeflokaal en stadscafé. Het
dateert uit de 13 de eeuw en werd
bewoond door machtige
Utrechtse families.
Utrecht, Matrijs, 1999. 89p. ISBN
905345139 0. Prijsf24,95.
Excursie Gelderland
Heemschut Gelderland organi
seert op zaterdag 13 mei 2000 de
jaarlijkse provinciale excursie naar
de Duffelt, het grensoverschrei-
dende gebied tussen Nijmegen en
Kleef. Na een ochtendstop in de
Nederlandse Duffelt volgt een
middagprogramma in Kleef met
de Schwanenburg en het Museum
Kurhaus in de nabijheid van het
historische park Tiergarten. Zie
het komende nummer.
december 1999
