van opzet. Ze doet denken aan de 'Delftse School'. Het
aanzicht moest door zijn vormen de erachter liggende
ruimte als het ware te raden geven. De rondingen van
het gebouw doen denken aan het werk van Sybold van
Ravesteyn. Kijkt men naar de hal dan wekken de grote
glasoppervlakken de indruk van de Nieuwe
Zakelijkheid. Tien mei 1938 wijdde aartsbisschop
Mgr. J. de Jong de nieuwe studio in.
De VARA-studio
In 1.928 huurde de VARA aan de Heuvellaan de villa
van notaris Van Bameveld. Daar werden de bestuurs
vergaderingen gehouden.
Een 'kwartjes-actie' onder de leden bracht het nodige
geld op voor de verdere inrichting van de villa lokalen
voor uitzending, bureauruimte, muziekstudio, echoka
mer, wachtkamer voor artiesten en zelfs een orgel, een
geschenk van het voormalige NW (Nederlands Vak
verbond). In 1930 kreeg de VARA uitbreiding van
zendtijd en werden de architecten Snellebrand en Eibink
gevraagd een bouwplan ter uitbreiding te maken. Het
oude gebouw moest wel behouden blijven maar vooral
door uitbreiding aan de voorkant kreeg het een geheel
ander aanzien. De Gooi-en Eemlander schreef na de
opening in 1932 'Het is een goed sluitend geheel met
sterk sprekende vlakverdelingen. Het voorplein impo
neert door zuivere verhoudingen: de grote witte
vlakken waaruit de toren oprijst maken een evenwich
tige indruk. Hilversum is een merkwaardig gebouw
rijker geworden'. Het Bouwkundig Weekblad sprak
van 'een vorm, die uitdrukking geeft aan dit bijzon
dere bedrijf. Omdat de eigenaar van de oorspronke
lijke percelen 'vreesde voor te veel rumoer in deze
rustige omgeving' wilde hij deze bij aanvang niet
verkopen maar slechts verhuren. Maar in 1935 bleek
hij daartoe wel bereid. De VARA liet toen de architec
ten Snellebrand en Eibink een nieuw plan tot uitbrei
ding maken. Er moesten enkele kleine studio's en een
grote concertstudio komen. De concertstudio zou
plaats moeten bieden aan ruim 400 bezoekers. Dit
nieuwe plan, dat in 1937 gereed was heeft de einds
treep nooit gehaald mede door de onzekere toekomst,
die uiteindelijk de Tweede Wereldoorlog bracht.
De NCRV studio
In 1934 zocht het NCRV bestuur een locatie in Hil
versum. Dat werd in 1936 een anderhalf hectare groot
terrein aan de Schuttersweg. Daarop stond slechts één
villa (zie foto op pag. 11). Voor uitbreiding dus grond
genoeg. De villa, die nu op de MSP lijst staat en vermoe
delijk rijksmonument wordt, is in 1896 gebouwd door
de Amsterdamse architecten A.L. van Gendt en diens
zoon J.G. van Gendt. De eerste eigenaar werd Jan ter
Meule, assuradeur te Amsterdam. Zijn vrouw had al, en
zijn huis kréég de naam Henriëtte. Het bijbehorende
koetshuis ertegenover staat er ook nog. De woning is
een uniek exemplaar van een naar Zwitsers voorbeeld
gebouwde stadsvakwerk-villa met asymmetrische
gevels. In de Tweede Wereldoorlog zetelde er de bij
velen als 'goede NSB-er' bekend staande directeur-
generaal van de Rijksradio, dr. W.A.Herweijer. Het
huis werd door de NCRV als eerste studio in gebruik
genomen in afwachting van de bouw van een nieuwe.
Onder pseudoniem, waaronder 'Spin in 't Web',
'Hallo,Hallo' of'Wereldzang' werd architecten
gevraagd een ontwerp in te zenden. Uiteindelijk gaf
men de opdracht aan Spin in 't Web, architect H. van
der Veen. Via een onderaardse gang kreeg het nieuwe
gebouw een verbinding met de villa. De omroepers
studio stelde Van der Veen in het hart van het gebouw
op met daaromheen de studio's, een indeling, die van
buiten zichtbaar maakt wat zich van binnen afspeelt.
Daardoor heeft het gebouw een functionalistisch uiter
lijk gekregen. De hoogteverschillen in het exterieur
zijn het gevolg van de verschillende lagen waarin de
studio's zijn opgetrokken. Het interieur heeft een
opvallend barok karakter. Aan het begin van 1939 werd
de eerste steen gelegd en in september van dat jaar
bereikte men het hoogste punt: de toren.
De VPRO
De Vrijzinnig Protestantse Omroep, die zijn naam in
1968 wijzigde in Omroepvereniging VPRO heeft
nooit een eigen studio gebouwd. Ze heeft alles onder
gebracht in zes bij elkaar staande villa's aan de
's Gravelandse Weg en begon op nr. 65. Haar eerste
boodschap kwam op 30 mei 1926 in de ether, net als
de overige hier vermelde omroepen vanuit de schuur
achter het NSF-gebouw. De zes villa's zijn geselec
teerd als monument (MSP).
Monumentenstatus
De vier beschreven studio's staan alle op de MSP lijst.
Er is een art. 3 aanvraag ingediend op grond van de
monumentenwet. Daarbij worden belanghebbenden in
staat gesteld een verzoek in te dienen een object op de
monumentenlijst te plaatsen, zodat een voorlopige
bescherming gegarandeerd is. Maar een bescherming-
is eigenlijk pas echt verzekerd, als er ook een bestem
ming gevonden wordt en dat is bij deze zeer specifieke
gebouwen geen sinecure. Voor de VARA is die gevon
den door de huisvesting van de Stichting Muziek
centrum van de Omroep, waarbij diverse omroepor
kesten en het Groot Omroepkoor een onderkomen
kregen. Recentelijk is ook het NCRV-gebouw
verkocht aan het Hilversumse bedrijf Kawabel, dat de
ruimte voor kantoor bestemt en de studio wil behou
den door deze bij voorkeur te verhuren aan gegadigden
van de (commerciële) omroep. Voorlopig wordt het
gehuurd door de NCRV, die onder de firmanaam
AKN met AVRO en KRO een fusie is aangegaan en nu
kantoor houdt in Villa Henriëtte. Dit alles totdat de
nieuwbouw van deze omroepen aan de 's Gravelandse-
weg kan worden betrokken. Voor de AVRO en de
KRO wordt ook door de gemeente Hilversum naarstig
naar een koper of huurder gezocht.
Het VARA gebouw.
Literatuur
Hilversum en de Omroep.
Hilversum, UitgeverijVerloren.
ISBN 90-6550-515-6./30-
Jnn Dak Gerritsen is
PR-viedevjerker van Heemschut
Noord-Holland en lid van de
redactieraad.
februari 1999
Heemschut
13
