Studiedag vestingsteden
legt dilemma's bloot
Hans van den Eeden
Ontmoeting overheid en belangengroepen
Is het beschermd stadsgezicht een losse flodder? Deze vraag
stond centraal tijdens een studiedag die op 11 september in
Heusden werd gehouden. Een half etmaal voerden denkers en
doeners van verschillende Brabantse vestingsteden een intensief
debat over het cultuurbehoud van vestingsteden
36
Heemschut
Aanleiding voor deze dag waren tal van dilem
ma's, die zich in Brabantse vestingsteden voor
doen. Bij de opzet van deze dag waren bewust
bestuurders, ambtenaren en vertegenwoordi
gers van belangengroepen uitgenodigd. Deze
12 uur durende werkdag werd gehouden in het
hart van de vesting Heusden. De organiserende
belangengroep De Moriaan tekende voor de
organisatie.
Tijdens de opening maakte burgemeester
H. Willems van Heusden duidelijk dat hij zich
als bestuurder vaak voor dilemma's geplaatst
voelt. 'Bij het behoud van een cultuurhistorisch
karakter word je vaak geconfronteerd met de
moderne tijd. Je moet keuzes maken', aldus
Willems.
Mevrouw L. Giltaij, lid van de Nationale Raad
voor Cultuur, confronteerde de aanwezigen
met dia's van tal van plaatsen in het land waar
het stadsgezicht formeel is beschermd. 'In de
praktijk zie je maar al te vaak dat de handhaving
hiervan onvoldoende is. Je ziet regelmatig dat
ruimte rond historische gebouwen ernstig
wordt aangetast', hield ze haar gehoor voor.
Nieuwe elementen in oude bebouwing,
Heusden aan de Maas.
Foto Hans van den Eeden.
Erfgoed
Boeiend en provocerend was de inleiding van
de heer F.Schouten, docent Cultuurtoerisme
van het NWIT te Breda.' Als we de cultuurhis
torie willen bewaren, gaat het natuurlijk om de
gebouwen. Maar je moet niet vergeten dat de
bezoeker vooral voor de sfeer komt. Het is
belangrijk om deze sfeer in cultuurhistorische
termen te objectiveren. Gemeenten en onder
nemers zijn er vooral op uit om het cultureel
erfgoed te exploiteren', betoogde Schouten.
Volgens deze inleider dient het begrip cultuur
toerisme gerelativeerd te worden. 'Veel
mensen hebben geen museumjaarkaart omdat
ze van musea houden. Maar door een museum
jaarkaart kunnen ze beschikken over het groot
ste, goedkoopste en het schoonste netwerk van
toiletten in Nederland', prikkelde Schouten.
Tijdens de discussie bleek dat een aantal
vestingsteden bezig is met de exploitatie van
hun stad. Zo bleek dat het vestingplaatsje
Ravenstein een kanobaan onmiddellijk nabij
de historische vesting wil realiseren.
Vloot
De burgemeester van Woudrichem J. Worrel
wil door historische elementen zoals een
'bruine vloot' het karakter van een vestingstad
versterken. En wethouder S.Kramer van
Willemstad liet weten als gemeentebestuur
plannen te hebben om een modern acht verdie
pingen hoog hotel bij 'zijn' vesting te realise
ren. Bij deze tendensen, die gevoed worden
door economische motieven, werden door veel
aanwezigen vraagtekens geplaatst. De diverse
rondleidingen door Heusden kregen een
inkleuring door juist bij de in het straatbeeld
zichtbare dilemma's stil te staan.
En tijdens deze 'interactieve wandeling' bleek
al snel dat een aantal eigentijdse gebouwen
volgens velen niet in een vestingstad thuis zou
horen. 'Het lijkt vandaag soms op een 17de-
eeuwse discussie tussen preciezen en rekkelij-
ken', merkte een ambtenaar op.
Begrip
Tijdens het middagdeel vonden in monumen
tenpanden tal van themabijeenkomsten plaats.
Tijdens deze discussies was er ruimte en rust
voor een beter begrip tussen bestuurders,
ambtenaren en belangengroepen. Zo dienden
zich bij de themagroep 'Beschermen van
vestingsteden' opnieuw dilemma's aan. Immers
de wenselijkheid van bescherming staat vaak in
schril contrast met de mogelijkheden hiervan.
De betrouwbaarheid en de wispelturigheid van
de gemeentelijke overheden werd op de korrel
genomen. 'Per geval en per moment kunnen
andere overwegingen de doorslag geven. Dat
maakt het soms moeilijk om beslissingen te
begrijpen', aldus de conclusie van deze thema-
groep. Veel zorg was er op deze dag voor de
handhaving van regels voor straatbeeld en
monumentenpanden. Alle themagroepen
signaleerden, dat de toeristische druk op
vestingsteden nu al erg groot is. Zo liet
P. Zelissen, statenlid van Noord-Brabant en
burgemeester van Grave merken dat er grenzen
zijn aan de toeristenstroom. 'Ik zie nu al in mijn
eigen gemeente dat het gevaar aanwezig is dat
een vestingstad het aantal bezoekers niet meer
kan verwerken', betoogde Zelissen. Bij de
afsluiting van deze intensieve bijeenkomst
toonde F.Hilwigvan De Moriaan zich tevreden
met het verloop van deze dag. 'Het is een eerste
oriëntatie en aanzet. Het is belangrijk om als
Brabantse vestingsteden contact met elkaar te
blijven houden'. Het is de bedoeling dat in
1999 in een andere vestingstad de volgende
studiedag wordt gehouden.
FI. van den Eeden is journalist te Heusden.
december 1998
