Glasatelier Oud Rijswijk
s
Leo van der Meule
In weerwil van wat de naam doet vermoeden is het atelier
van Peter Heyman, gespecialiseerd in het restaureren van
gebrandschilderd glas, niet meer in Rijswijk gevestigd. We
spreken met hem over zijn beroep in de zojuist betrokken
nieuwe bedrijfsruimte in Zoetermeer. Glasatelier Oud Rijswijk
zal ook op Restoration 98 aanwezig zijn, Heemschut-leden zijn
in de stand van het bedrijf (nr. 627) van harte welkom.
oktober 1998
Heemschut
33
I
Gebrandschilderd glas
Allereerst gaan we wat dieper in op de manier
waarop dit glas nu eigenlijk gemaakt wordt. Er
zijn ruwweg twee methoden te onderscheiden.
De eerste - de dure - gaat uit van het vervaardi
gen van getint glas waarop in zwart en met
grisaille nog slechts belijning en schaduw
worden aangebracht. De tweede methode gaat
uit van het beschilderen van vrijwel ongekleurd
glas. Het gaat dan niet om volledig doorzichtig
glas, het glas dat hiervoor dienst doet is van
zichzelf heel lichtgeel of lichtgroen. De 'verf
bestaat uit een mengsel van gemalen glas en
kleurstoffen. Die kleurstoffen worden veelal
van metaaloxiden gemaakt. Voor de leek is het
meest bekende voorbeeld daarvan het groene
roest van koper, zoals aanwezig op de koperen
daken van sommige monumenten. Als bind
middel, om de verf vloeibaar te maken, wordt
water of azijn gebruikt.
Het schilderen van het glas was een vak apart
waarbinnen zich op den duur ook weer
verschillende specialismen ontwikkelden. Zo
waren er 'vleesschilders', die aan de gezichten,
handen en dergelijke werkten. Voor de vaak
weelderige draperieën - ooit een slecht geklede
heilige gezien? - waren de plooischilders in de
weer. Was de verf een keer op het glas aange
bracht dan werd dit verhit, het eigenlijke
branden, op een temperatuur tussen de 580 en
640 graden Celsius. Voor iedere kleur gold een
andere brandtemperatuur zodat een meerkleu-
rig stukje glas soms wel vijf of zes keer de oven
in moest.
Aantasting en verval
De ramen die op deze manier gebrandschilderd
werden waren weliswaar in productie en aanschaf
goedkoper maar op de lange duur veelal ook
kwetsbaarder. Bij heftige temperatuurswisse
lingen, in bijvoorbeeld een kwakkelwinter, zet
het dunne oppervlaktelaagje waarin zich de verf
bevindt anders uit dan het eigenlijke glas, waar
door de kleurlaag los kan raken van de drager,
de ondergrond. Dan is er nog de zure regen,
het neerslaan van grote hoeveelheden condens
bij verkeerd stookgedrag en te geringe ventila
tie in het natte jaargetijde. Het gebruik van
gewoon smeedijzer als versteviging binnen een
gebrandschilderd raam geeft ook problemen.
Ijzer gaat roesten en iedereen weet: roestend
ijzer zet tot tien keer zijn oorspronkelijke
Fragment raam kantoor Glasatelier te
Zoetermeer.
