10
Heemschut
Trappenhuis van pand Herengracht 168. Beeldhouwwerk fan Ignatiuszoon van Logteren.
Bartolotti kantoor aan huis en om zijn grote
gezin onder te brengen - Willem had veertien
kinderen - liet hij twee grote achterhuizen
bouwen. Bekijkt men de gevel goed dan ziet
men dat De Keyser heeft moeten puzzelen om
een harmonieuze gevel in de bocht te ontwer
pen. Hij paste blinde nissen en verschillende
raambreedtes toe. Tegen dit speelse gebruik
van klassieke elementen keerden zich bouw
meesters als Vingboons. De brede en hoge
trapgevel evenals de balustrade wekken
de indruk alsof het pand een derde verdieping
heeft. Ondanks verbouwingen in de 17de en
18de eeuw, waaronder de splitsing in twee
huizen, is de structuur van het Bartolottihuis
nauwelijks gewijzigd. Daarentegen is van het
oorspronkelijk interieur veel minder behouden.
Status en vertoon
Als men het theaterinstituut op 168 betreedt
staat men oog in oog met naar men zegt de
mooiste gang van Amsterdam. De gefortu
neerde weduwe Dix liet op hoge leeftijd - zij was
in de zeventig - het pand rond 1740 ingrijpend
verbouwen. Status en vertoon werden in de
18de eeuw steeds belangrijker. Aan huis werden
ontvangsten gehouden en de gasten werden
door zoveel mogelijk pronkkamers geleid. De
Lodewijk XlVde stijl met vele krullen, rozetten
en kuiven vierde ook in Nederland hoogtij.
Onder de gegoede burgerij werd menig grach
tenpand op z'n kop gezet en volledig heringe
richt. Er werden kosten noch moeite gespaard.
De weduwe Dix schakelde de beroemde
kunstenaar^//» Ignatius van Logteren in voor het
prachtige stucwerk met allegorische en mytho
logische voorstellingen.
Ook de fraai gesneden ovale trap, met de balus-
ters in perspectief, die van de kelder tot op de
bovenste verdieping reikt is van Van Logteren.
Op het plafond van de hal is de stedemaagd
afgebeeld, een allegorie op de stad Amsterdam,
met de wereldbol en de sleutels. Dezelfde voor
stelling bevindt zich op het timpaan van het
Paleis op de Dam*. Wie de zee beheerst heeft
immers de wereld aan zijn voeten.
In het voorhuis bevinden zich de ontvangstka
mers met schilderwerk van Isaac de Moucheron
(1667-17440) enjacoh de Wit (1696-1754),
bekend van de witjes. De eerste schilderde de
landschappen en De Wit de figuren en het
plafond. Aan Herengracht 168 is na deze
verbouwing weinig veranderd. Want Maria
Luyken, weduwe Dix, legateerde in 1744 haar
huis aan de hervormde diaconieën van
Amsterdam en Leiden onder voorwaarde dat
het huis met de daarin vaststaande schilde
rijen, ornamenten en spiegels nooit of ooit om
wat voor redenen of oorzaak het ook zoude
mogen wezen, zullen mogen verkopen, maar
dat de zuivere huren altijd zullen moeten strek
ken tot alimentatie en onderhoud van armen.'
Gesplitst
Ook het Bartolottihuis, waar nu de theaterkos
tuums worden uitgestald, heeft een tweetal
stijlkamers. Het behang in de voorste kamer,
ook van De Moucheron, werd daarin 1873
aangebracht, en is afkomstig uit een onbekend
huis. Ook hier zijn het plafond en de witjes van
Jacob de Wit. De achterkamer heeft een 19de
eeuwse imitatielederen behangsel van karton.
De plafondschildering, alsof men in een koepel
Voorzaal van Herengracht 170 (het Bartolottihuis, 1617) met wandschilderingen van Jacob de Wit
en Isaac de Moucheron.
oktober 1998
