Groeten uit Wijngaarden
Leo van der Meule
Het zal niet vaak voorkomen dat twee inwoners van dezelfde
regio kort na elkaar lid van Heemschut worden en meteen een
reddingsactie voor een onbeschermd monument ondernemen.
Dick Kanters en Cees Bongers wisten evenwel de familie Van der
Vlist te overtuigen van de waarde van de grote houten schuur
naast hun woonhuis, pal naast het kerkje van Wijngaarden.
8
Heemschut
oktober 1998
Overzicht dorpskern met links het huis van de familie Van der Vlist, de schuur en het kerkje.
Foto L. van der Meule.
De dorpskern van Wijngaarden, onderdeel
uitmakend van de gemeente Graafstroom in de
Alblasserwaard, bestaat uit hooguit tien huizen
en een kerkje. Opvallend is het echter dat de
historische bebouwing nog vrijwel volledig
intact is. De tijd lijkt hier te hebben stilgestaan.
Wat verder in het oog springt is de hoge waarde
van het geheel, zoals in veel van deze gevallen
meer dan de som der delen. Een aantal beschei
den vormgegeven boerderijen en woonhuizen
met letterlijk in het midden de kerk - het toren
tje parmantig omhoogpriemend en al van veraf
zichtbaar - maken de kern van Wijngaarden tot
een 'plaatje', een driedimensionale ansichtkaart
voor fijnproevers. Het lage witte langshuis, met
de nok evenwijdig aan de straat, van de familie
Van der Vlist is zich zijn hoge leeftijd bewust.
'Eeuwenoud' lezen we in sierlijke letters op de
gewitte gevel. Er hangt geen grote architecten-
naam aan, en het lijkt helemaal niet zo verwon
derlijk dat in eerste instantie inventariseerders en
registreerders van monumenten hieraan voorbij
zijn gegaan. Anderzijds zal het iedereen met een
meer stedenbouwkundige kijk op monumenten
zorg toch verbazen dat hier niet langer bij is stil
gestaan. Achter het woonhuis staat, weliswaar los
daarvan, een grote gitzwarte schuur. Zoals een
Alblasserwaardse boerenschuur behoort te zijn:
met riet gedekt, voorzien van afgeschuinde
wolfseinden, gepotdekseld in kloeke delen en met
luiken om het hooi doorheen te steken. Ruw, stoer
op het onvriendelijke af. En dan nog weer net iets
hoger de kerkkap met de vingerwijzing Gods, het
torentje. Die drie gebouwen, met de kopse
gevels iets terugliggend ten opzichte van elkaar,
ieder in een geheel eigen kleurstelling en mate
riaal opgetrokken, vormen met die getrapt
oplopende nokken werkelijk een bijzonder fraai
geheel van hoge historisch stedenbouwkundige
waarde. In het tijdperk van kortstondige
emoties en zucht naar opwinding lijkt zelfs op
dit drietal het woord 'spannend' van toepassing.
Dreiging afgewend
Donkere wolken pakten zich samen boven dit
schilderachtig geheel. Met name de grote schuur
liep gevaar te worden gesloopt en nog om
een heel begrijpelijke reden ook. De zoon
des huizes wil op zichzelf gaan wonen maar in
verband met zijn werk in het boerenbedrijf wel
zo dichtbij mogelijk. De oplossing leek snel
gevonden door de schuur te slopen en een
nieuw huis op de vrijgekomen plek te bouwen.
Dat vond Dick Kanters, goed thuis in
Alblasserwaard via zijn werk voor het
Hoogheemraadschap zonde. Samen met
architect Cees Bongers, beiden kersvers lid
van Heemschut, stapte hij op de familie Van
der Vlist af. In het gesprek dat volgde wisten
beide heren de familie warm te krijgen voor een
plan om juist in de schuur een fraaie woning
voor Van der Vlist jr onder te brengen. Het
houtskelet van de schuur is stevig genoeg en
verkeert in redelijke tot goede staat. Ruimte
biedt de schuur in overvloed, dus het inbrengen
van allerlei modern wooncomfort hoeft ook
geen enkel probleem op te leveren. Op de
ankerbalken laat zich met gemak een verdie
pingsvloer leggen en tussen de stijlen kunnen
op vrijwel elk denkbare plek tussenwanden
worden geplaatst.
Ontwerp-uitdaging
Probleem en uitdaging tegelijk is de licht- en
luchttoetreding. Op verschillende plaatsen zal
de gepotdekselde buitenhuid moeten worden
opengewerkt en er zullen flinke ramen in
moeten worden aangebracht. Hierbij loopt
zo'n oude schuur al gauw de kans zijn karakter
als ruige bonk te verliezen. Worden de ramen
te fijn, te popperig ingedeeld dan wordt het
allemaal te lief, te aardig.
De ontwerpuitdaging is hier gelegen in het
feit dat buitenwaarts het ongenaakbare karakter
zo veel mogelijk intact blijft terwijl men bij
binnenkomst in een licht en naar de buiten
wereld gastvrij huis terecht komt. Het uitzicht
is naar alle kanten de moeite waard en de
spanning tussen de beleving van de buiten
kant en het interieur wordt hier behoorlijk
opgevoerd.
In financiële zin is het project voorlopig nog
zelfdragend. Herbestemming en herinrichting
van de schuur laten zich met de middelen zoals
gereserveerd voor de afgeblazen nieuwbouw
goed bekostigen. Toch zou het als blijk van
waardering van gemeentewege en provincie op
zijn plaats zijn als de eigenaar niet alleen voor
de gevolgen van deze voor de gemeenschap zo
heilzame beslissing zou hoeven op te draaien.
drs. L. van der Meule, PR-mederwerkervan
Heemschut Zuid-Holland.
