Het stimulerende monumenten
beleid van Veendam
Saskia Simon en Jan Voerman
Wie in Veendam en Wildervank rondloopt, constateert: 'Het ziet
er hier veel beter uit dan een tijdje terug'. Dat klopt: De
gemeente Veendam werkt aan zijn monumenten. Al een paar
jaar wordt er een stimulerend gemeentelijk monumentenbeleid
gevoerd.
Door demping en sloop is in de jaren '60, '70 en '80 veel
waardevols verdwenen in de 'Parel van de Veenkoloniën'. Vroeg
u aan de eerste de beste in Veendam naar monumenten, dan was
het antwoord: 'Die hebb'n wie nait!' Maar er is een duidelijke
omslag gekomen. Veendam is trots op het bouwkundig erfgoed
en gaat er met beleid mee om.
26
Heemschut
Geschiedenis
De geschiedenis van Veendam en Wildervank
begint halverwege de 17de eeuw, met de turf-
stokerij. Om de turf af te voeren zijn het
Ooster- en het Westerdiep gegraven. De
bedrijvigheid rondom de turf trok mensen
aan en in 1795, bij de eerste volkstelling, was
Veendam met ruim 5000 inwoners de tweede
grote plaats in de provincie. Omstreeks die tijd
was het alweer gedaan met de turfgraverij en
waren de landbouw, de zeescheepvaart en de
scheepsbouw de belangrijkste pijlers van de
economie. Na 1860 ontwikkelde Veendam zich
als industrieplaats voor de aardappelzetmeel-,
de strokarton en de machine-industrie.
Vooral de periode van de 19de-eeuwse indus
trialisatie heeft zijn stempel gedrukt op het
bebouwingsbeeld van Veendam. De meeste
fabrieken zijn nu verdwenen. Wel zijn er nog,
vooral langs het Oosterdiep, woningen van
fabrikanten, middenstanders en ook arbeiders
woningen. Opvallend zijn de luxueuze neo-
classisistische, eclectische en Jugendstil heren-
Middenverlaat (sluis), grens tussen Veendam en
Wildervank. Foto lan Voerman.
huizen, die de welvaart van de toenmalige eige
naars laten zien.
Uitbreidingsplan
In de periode 1910-1930 kreeg Veendam, en
dat was uniek voor de provincie Groningen,
een uitbreidingsplan van stedelijke allure: het
"Van Beresteyngebied". Kenmerkend voor dit
plan, dat lag in het gebied tussen het station,
het Ooster- en het Westerdiep, waren twee,
elkaar kruisende, hoofdassen en een rechthoe
kig stratenpatroon. Het plan voorzag in
woningbouw voor verschillende sociale klassen,
en er waren diverse voorzieningen, zoals
scholen, een sportterrein en een hertenkamp.
Indrukwekkend zijn de grote villa's, langs de
hoofdassen van het plan opgetrokken in diverse
stijlen. Het veenriviertje de Oude Ae is in het
plan opgenomen als vijver. Het Van
Beresteyngebied wordt in het Monumenten
Inventarisatie Project aangeduid als een
"gebied met bijzondere waarde". Vanuit de
gemeente wordt gewerkt aan een beschrijving
en inventarisatie.
Het beleid nu
De gemeente Veendam voert al een aantal
jaren een stimulerend monumentenbeleid.
Kern van dit beleid is dat het stadsvernieu-
wingsgeld dat vanuit de provincie beschikbaar
wordt gesteld voor particuliere woningverbete
ring, 250.000 gulden per jaar, gestoken wordt
in herstel en onderhoud van monumenten. Het
initiatief tot verbetering van het monument, via
het aanvragen van subsidies, ligt bij de eigenaar.
In Veendam spraken we over dit beleid met
wethouder Lucas Westra en met Engbert
Dorgelo, hoofd afdeling Bouwzaken.
Lucas Westra, als wethouder verantwoordelijk
voor de monumentenzorg in Veendam, geeft
aan hoe het monumentenbeleid in Veendam
december 1997
