oktober 1997
Heemschut
13
maar de ringweg bestaat voor een deel nog wel. Hiervan
maakt de huidige Westerstraat deel uit. Naar het oosten
toe werd deze straat verlengd naar een tweede wierde.4
Deze straten lopen evenwijdig aan het Winsumerdiep.
Hier bevindt zich de oudste bebouwing van het dorp. De
achtererven van de bebouwing langs de zuidzijde van
beide straten komen uit op het Winsumerdiep. De
bebouwing bestaat uit kleinschalige huisjes en bedrijfjes
uit de 18de en 19de eeuw. Tussen de bebouwing lopen
paden naar het Winsumerdiep. In dit deel van Obergum
ontbreken bomen en andere beplanting. Hierdoor
hebben de straten een steenachtig karakter. Geheel
anders is het gebied op het midden van de wierde. Hier
is de bebouwing veel opener en door de aanwezigheid
van groen veel landelijker. Te midden van dit groen en
de vrijstaande bebouwing staat een kerk uit de 13 de
eeuw.5 Een brug over het Winsumerdiep vormt de
verbinding met het aan de zuidoever gelegen Winsuin.
Winsum
Winsum is weliswaar gelegen op een wierde, maar die
blijkt nauwelijks bepalend te zijn voor de huidige ruim
telijke structuur. Aangenomen wordt dat de bewonings-
geschiedenis van Winsum een onderbreking kent. De
wierde werd rond 800 ondermijnd en verdween voor
een kwart door uitschuring van de geul tussen Winsum
en Obergum, als gevolg van overstromingen. Hierdoor
is de wierde verlaten en werd Winsum pas vanaf de 9de
eeuw opnieuw bewoond. Dit wordt als oorzaak gezien,
dat het stratenpatroon zich niets aantrekt van de grenzen
van de wierde. Veel meer bepalend voor de loop van het
stratenpatroon is een borgterrein, een kloosterterrein
en het Winsumerdiep. De oost-west lopende weg van
Onderdendam naar Winsum en de van zuid naar noord
lopende weg vanuit Groningen, kwamen in Winsum
samen. De lintbebouwing langs deze wegen geeft
Winsum veel meer het karakter van een streekdorp dan
van een wierdedorp.6 Midden over de wierde loopt de
Hoofdstraat en ten oosten van de wierde staat de kerk
uit de 11de en 12de eeuw.7 De strook langs het
Winsumerdiep vormde de belangrijkste vestigingsplaats
voor handels- en ambachtslieden. Dit deel van Winsum
is het dichtst bebouwd en hier bevindt zich de oudste
bebouwing. Evenals in Obergum komen de achtererven
van de noordelijke bebouwing langs de Hoofdstraat en
de Havenstraat uit op het Winsumerdiep.
De huidige ruimtelijke structuur van Winsum-
Obergum is het resultaat van ontwikkelingen als
gevolg van de verkeers-geografische ligging. Deze
bevorderde de handel en nijverheid. De nederzetting
heeft, vooral in de buurt van het Winsumerdiep het
karakter van een niet-agrarische vlek in een agrarisch
gebied.8 Het gegeven van een dubbeldorp op twee
wierden en de vrij gaaf gebleven ruimtelijke structuur
vormen de reden van aanwijzing tot beschermd dorps
gezicht in 1982.9
Havenstraat te Winsum.
