Onbeschermd dorpsgezicht
Rijswijk bleef toch redelijk gaaf
Leo van der Meule
Gemeentelijk ambtenaar De Leeuw kan zich niets herinneren van
een poging om het dorpsgezicht van Rijswijk (Z-H) beschermd te
krijgen en hij werkt toch al weer sinds 1974 voor de gemeente.
We zijn dus aangewezen op het gemeente-archief om de gang
van zaken te reconstrueren. Rijswijk is een voorbeeld van een
gemeente met een oude dorpskern, die ondanks het feit, dat die
geen beschermd dorpsgezicht werd, redelijk gaaf is gebleven.
Beschermen is vooral een kwestie van mentaliteit.
fff
oktober 1997
Heemschut
11
Een miskleun
Wie afdaalt in het souterrain van het Rijswijkse
stadhuis ziet in een van de gangen een tweetal
luchtfoto's van de gemeente hangen. De ene
dateert uit het begin van de jaren '60, de andere
werd tien jaar later genomen. Het verschil is
enorm, met name door de vier of vijf grote
torenflats, het winkelcentrum en de grote
woonwijken, vaak ook met hoogbouw.
Er moet in de periode tussen 1965 en 1970
geweldig veel gebouwd zijn in deze Haagse
buurgemeente. Een tekening op de studiezaal
van het archief laat de plannen rond het oude
centrum zien. Die logen er ook niet om.
Dezelfde hoogbouw als in het buitengebied. Op
de hoek van de Herenstraat en de Haagweg is
ook inderdaad zo'n kantoorkubus verrezen. Hij
maakt dat vanaf de Geestbrugweg de torenspits
van Rijswijks Oude Kerk niet meer te zien is.
Het is gelukkig bij deze ene miskleun gebleven,
maar er hadden meer van dergelijke kolossen
rond en in het oude centrum moeten verrijzen.
Kwestie van personen
Wie de stukken doorneemt ontkomt niet aan
de indruk dat het met name aan de toenmalige
wethouder planologie dr. A.P.J. van der Burg te
danken is geweest, dat het in het gebied rond de
kerk niet verder uit de hand is gelopen. Hij was
een bestuurder met een open oog voor de eigen
karakteristiek en de waarde van de kleinscha
lige, historische bebouwing rond de kerk.
Tevens waren hij en de Rijswijkse gemeente
raad een voorstander van het betrekken van de
bevolking bij het debat. De gemeente stelde
een werkgroep Oude Stadskern - let op dat
'Stads' - in. Hierin hadden naast diverse
deskundigen ook leden zitting van de winke
liersvereniging 'Hart van Rijswijk' en van de
.v'ST-vSSi'
meer uit bewoners bestaande werkgroep 'Oud
Rijswijk'.
Architect ir. Lex Dorjee, lid van de
Welstandscommissie, schreef een concept-nota
waarin hij ondermeer pleitte voor het aanvra
gen van de status beschermd stadsgezicht. Zo'n
aanvraag liep, en loopt, via de Rijksdienst voor
de Monumentenzorg. Die dienst was in de
Oude Stadskern vertegenwoordigd door ir.
Bardet, de toenmalige rayon-architect. Die zat
er dus met zijn neus bovenop en toch is het er
niet van gekomen' ook al haalde Rijswijk de
eerste inventarisatie door de Rijksdienst van
beschermde gezichten in 1974. De verklaring
kan dus niet gelegen zijn in gebrek aan contact
of onwetendheid.
De concept-nota werd vrijwel woordelijk door
de raad in juni 1972 als gemeentelijke nota aan
de burgers ter inspraak aangeboden. Vrijwel
iedereen schaarde zich achter de voorgestane
zorgvuldige omgang met hetgeen aan histori
sche bebouwing resteerde. Het voornemen om
op verschillende plaatsen kleine doorgangen en
steegjes te creëren kon op minder enthou
siasme rekenen. Men vreesde onveilige situaties
en aantasting van de privacy. Oud Rijswijk met
name voelde niet erg voor de aanwijzing tot
beschermd dorpsgezicht. Allereerst stelde men
in de eigen nota dat de situatie achter de kerk al
niets historisch meer had. Vervolgens verving
men de roep om een beschermd gezicht door
de volgende zinsnede:De ruimtelijke struc
tuur rondom de oude kerk dient beschermd
en voor zover het in te vullen gedeelten betreft
zoveel mogelijk in overeenstemming met de
historie te worden hersteld.'
Het valt ruim 2 5 jaar na dato allemaal niet meer
zo heel goed te reconstrueren, maar het heeft er
veel van weg dat men uiteindelijk, als reactie
Achter deze buitensporig hoge en brede flat is
de Oude Kerk geheel uit het zicht verdwenen.
Foto Leo van der Meule.
hierop, niet gekozen heeft voor het aanvragen
van de status beschermd dorpsgezicht. Die
aanvraag is waarschijnlijk in een goed voorne
men blijven steken en is vervolgens een eigen
leven gaan leiden. Indien een dergelijk verzoek
via de raad wel tot de rijksdienst zou zijn
gericht is het natuurlijk nog maar de vraag
of hierop positief zou zijn gereageerd. Een
beschermd dorpsgezicht moet liefst ook over
een grotere afstand vrij zichtbaar zijn. Dat
laatste was door allerlei nieuwbouw al zo goed
als onmogelijk geworden.
Wel veel restauraties
Wat wel gebeurde was het pand voor pand
restaureren van de monumenten in het gebied
rond de Herenstraat en Oude Kerk. De verdere
hoogbouwplannen in dit gebied en er vlak naast
werden afgeblazen. Tevens werd een aantrek
kelijke winkelpromenade gerealiseerd, die
ondanks de nabijheid van het winkelcentrum In
den Boogaard zich goed in stand lijkt te kunnen
houden.
Rijswijk bewijst hiermee dat ook zonder een
aparte, gebiedsgewijze bescherming het moge
lijk is een oude dorpskern overeind te houden.
Dat vraagt wel om waakzaamheid.
T estcase
Kort geleden gingen stemmen op drie in
slechte staat verkerende rijksmonumenten aan
de Kerklaan te slopen. Dat moet Rijswijk toch
eigenlijk wel zien te voorkomen, om zijn
reputatie als onbeschermd maar gaaf
dorpsgezicht te behouden.
