augustus 1997
Heemschut
3
Uiterwaarde in het Grote Rivierengebied.
Foto Frank Broekhuizen.
omgegaan, in de regio Bergen Op Zoom,
Halsteren, Hogerheide. Een juweeltje van een
landschap, een mooie overgang van hoog naar
laag, in feite een hoge erosierand waar dorpen
tegenaan liggen, met bijbehorende bouwlanden.
In klein bestek vind je hier alle aspecten van het
Nederlandse landschap. Bergen op Zoom heeft
daar in de jaren '70 de Theodorushaven en vele
grootschalige industrieterreinen aangelegd. De
tranen sprongen je daarbij in de ogen. Misschien
had dit wel plaats moeten vinden, maar anders.
Met meer overleg, meer liefde voor de omgeving.'
Natuurontwikkeling
Welke historisch-geografische waarden worden nu
het meest bedreigd?
'Nederland wordt op dit moment op zijn kop
gezet. Vroeger deed voornamelijk de ruilverka
veling heel veel kwaad. Nu is het de natuur
ontwikkeling. Onder meer de uiterwaarden
worden daardoor sterk aangetast. Een cultuur-
lijke uiterwaard is over een jaar of twintig niet
meer te zien. Dat komt door natuurontwikke
ling die men langs de rivieren plant. Men wil de
boeren als het ware uit de uiterwaarden verja
gen en daar natuur maken. Er worden plassen
aangelegd en strangen gegraven. Misschien zou
je kunnen zeggen dat de uiterwaarden de meest
bedreigde cultuurlandschappen zijn. Er zijn
veel verschillende soorten uiterwaarden in
Nederland. Die diversiteit maakt nu plaats voor
een grenzeloze vervlakking met voorspelbare
natuur, de zogenaamde "wilde natuur", een
laissez-faire natuur van laat de zaak maar over
stromen, met zwarte populieren, en overal
dezelfde grote grazers. Maar men maakt alleen
méér van hetzelfde.'
'Nederland is deze eeuw achteruit gegaan.
Vooral de landschappen in hoog-Nederland.
Hun akkers en houtwallen kun je verplaatsen
naar waar je maar wilt. Merkwaardig dat
daaraan zo weinig aandacht wordt besteed. In
de natte delen van Nederland is meer continuï
teit. Bij een recente inventarisatie van cultuur
historische waarden ligt de nadruk op West-
Nederland en Noord-Nederland, omdat
daarmee in cultuur-technische zin het minst is
gedaan. Ik zou zeggen: koester juist de overge
bleven waarden in hoog-Nederland, want
straks blijkt dat er in heel hoog-Nederland, de
Veluwe, Drenthe, Overijssel, Gelderland, hele
maal niks meer over is. We leven in het polder
model: is het niet mogelijk een klein beetje geld
van het vele dat wordt uitgegeven, te realloce-
ren in de richting van die juist zo zeldzaam
geworden elementen. Een gaaf esdorp met een
mooie es erbij en een stukje overgebleven
heide, waar zien we dat nog? Haast nergens. Of
een mooie overgang van hoog naar laag zoals ik
al schetste.'
Waarderingskaarten
Wat vindt u van de cultuurhistorische waarde-
ringskaart van het Groene Hart, die onlangs gepre
senteerd werd?
'Het is heel nuttig dat die kaart in beeld brengt
dat er cultuurhistorie is. En dat hij aangeeft dat
er heel waardevolle en minder waardevolle
gebieden zijn. Zeker interessant voor beleids
medewerkers. Als je kijkt naar de vraag hoe de
kaart tot stand gekomen is, welke methodiek
gebruikt is, dan kun je wel kanttekeningen
plaatsen. Men heeft gekozen voor een black box
methode. Andere deskundigen zouden tot heel
