Recente boeken over cultuurlandschappen
Anne Marie ten Cate
24
Heemschut
augustus 1997
Uitgeverij Matrijs en het
(cultuur)landschap
Matrijs is een uitgever die regel
matig boeken uitgeeft over
cultuurlandschappelijke onder
werpen, zowel landelijk als regio
naal. Hierbij een keuze van de
meest recente uitgaven.
Inmiddels is de zevende druk
verschenen van het standaardwerk
'Het Nederlandse Landschap; een
historisch-geografische benadering',
onder redactie van S1. Barends,
J. Renes, T. Stol e.a.
Door negen deskundigen wordt
een overzicht gegeven van
verschillende in ons land voorko
mende landschapstypen en stede
lijke ontwikkelingen. Hoe de mens
door de eeuwen heen het natuur
landschap omvormde tot cultuur
landschap. Beschreven worden
o.a. het zandlandschap, het rivier-
kleilandschap, het turfwinnings-
landschap en het landschap vol
steden. Ieder hoofdstuk bestaat uit
een algemeen deel, waarin de
genese en landschappelijke ken
merken in hoofdlijnen uiteen
worden gezet, gevolgd door twee
voorbeelden. Het boekje bevat
veel kaartmateriaal en afbeeldin
gen.
Utrecht, Matrijs, 1997.120p.
ISBN90.9349.003.3. Prijsf29,99.
Sporen
In het boek 'Sporen in het landschap;
kleine landschapselementen in de
West-Betuwe en de Vijjheerenlanden'
AootJ.D.H. Harten een uitgave
die binnenkort verschijnt, worden
landschapselementen als peil- en
gevelstenen, grenspalen en jaartal
ankers beschreven. Vaak spreekt
hieruit de lokale geschiedenis of
zijn ze te plaatsen in een historisch
regionaal karakter en illustreren
de ontwikkeling van de West-
Betuwe en de geschiedenis op
kerkelijk, bestuurlijk en waters
taatkundig gebied. De uitgave
kwam tot stand in samenwerking
met de Historische Kring West-
Betuwe ter gelegenheid van het
2 5-jarig jubileum.
Utrecht, Matrijs, 1997. 296p.
ISBN90.9349.099.8. Prijsf39,99.
Uit balans
In november hoopt A.M.J. de
Kraker te promoveren. De titel
van zijn proefschrift is: 'Landschap
uit balans; de invloed van de natuur,
de economie en de politiek op de
ontwikkeling van het landschap in de
Vier Ambachten en het Land van
Saeftinghe tussen 1488 en 1609'.
Stormvloeden, dijkvallen, ijsgang
en overstromingen teisterden in
de 16de eeuw het land van
Seafdnghe en de Vier Ambachten.
In combinatie met oorlogsgeweld
en falend dijkbeheer viel het land
binnen 10 jaar ten prooi aan het
water. Hoe dit zover heeft kunnen
komen, probeert De Kraker aan te
tonen. Hoe de krachten der natuur
en het optreden van de mens in
onderlinge samenhang, maar ook
afzonderlijk leidden tot de onder
gang van dit kustpoldergebied. In
de uitgave wordt ook de ontwikke
ling van het kustpolderlandschap
in de betreffende periode beschre
ven, waarbij alle ingrijpende
veranderingen in kaart zijn
gebracht.
Utrecht, Matrijs, 1997. ca 448p.
ISBN90.9349.109.6. Prijsf69,90
(bij intekening f99,90).
Bruggen
Het eerste deel van een drieluik
over Nederlandse bruggen en
bruggenbouw verscheen in mei
van dit jaar bij uitgeverij Matrijs.
'Bruggen in Nederland 1800-1940;
Vaste bruggen van ijzer en staal',
door HM. C. van Maarschalker-
waart, J. Oosterhoff en G.J. Arends,
onder redactie van J. Oosterhoff.
Bruggen van beton, steen en hout
en beweegbare bruggen komen in
twee volgende delen aan bod, die
in de loop van 1998 verschijnen.
Een indrukwekkende studie,
waarin de inleidende hoofdstuk
ken van algemeen historisch en
cultuurhistorisch belang zijn.
Want achtereenvolgens wordt een
overzicht gegeven van de geschie
denis van de infrastructuur en de
ontsluiting van ons land, ook van
de periode voor 1800; van vaarwe
gen (rivieren, kanalen), wegen,
spoorwegen zowel op het platte
land als in de steden. Daarna volgt
een historische schets over het
ontstaan van ijzeren bruggen,
buitenlandse invloeden, materiaal,
constructies en bijzondere staaltjes
van civiele techniek. Vaste
bruggen van ijzer en staal versche
nen vanaf 1840. De spoorbrug bij
Culemborg was bijvoorbeeld tot
1878 de brug met de grootste
overspanning (154,4 meter) ter
wereld! Het grootste deel van het
boek wordt ingenomen door een
beschrijving naar type met een
onuitputtelijke reeks van voor
beelden. Er is niet alleen aandacht
voor de grote spoor- en verkeers-
bruggen, maar ook voor de klei
nere zoals de voetbrug in de
Hortus te Amsterdam en de
Visbrug te Delft. Uiteraard zijn
alle beschrijvingen voorzien van
vele tekeningen en foto's.
In 1992 werd de Nederlandse
Bruggen Stichting opgericht, in
hetzelfde jaar als het Pie (Project
bureau Industrieel Erfgoed).
Inventarisaties, rapporten type
indelingen enz. werden opgesteld.
Dit alles diende uiteindelijk als
basis voor deze lijvige triologie,
die in een lacune op dit gebied
voorziet en zeker zal bijdragen tot
toenemende interesse in de histo
rie van de bijzondere Nederlandse
bruggenbouw.
Utrecht, Matrijs, 1997. 400p
ISBN90.9349.100.9. Prijs voor de
drie delen f239,90 (bij intekening
f199,-). Prijs per deel f79,90.
Oudenrijn
Vorig jaar verscheen 'Oudenrijn; de
geschiedenis van een verkeersknoop
punt' door Hans Buiter en Kees
Volkers. Een vorm van menselijk
ingrijpen in het landschap bij uit
stek. Vanaf de jaren dertig, wanneer
de eerste autosnelwegen aange
legd worden, wordt Oudenrijn het
bekendste en drukste knooppunt
van ons land. Aanpassingen waren
regelmatig nodig om het snel
toenemende autoverkeer door het
centrum van het land te sluizen;
van rotonde, aangelegd in 1939 tot
klaverblad, van klaverblad (1964)
tot een netwerk van 'fly-overs',
waaraan de laatste hand wordt
gelegd. Bekijkt men in dit boek de
vele afbeeldingen, waarop deze
verkeerstoename zichtbaar wordt,
dan kan men deze ontwikkelingen
slechts met stijgende angst aanzien
en zich afvragen waar dit toe zal
leiden. De geschiedenis van het
knooppunt wordt geplaatst in de
maatschappelijke context, als
exponent van de industriële en
economische groei. Behalve de
ontwikkeling van de autosnel
wegen in Nederland is er ook
aandacht voor de explosieve groei
van het autoverkeer, de conse
quenties, en het fileprobleem
(de eerste Pinksterfiles!), de
Wegenwacht en het bermtoerisme.
Utrecht, Matrijs, 1996. 104p.
ISBN90.9349.087.4. Prijsf29,99.
Kamperland
Tenslotte is nog vermeldenswaard
'Een 'natuurlijkegeschiedenis' van
het Kampereiland; een wereld op de
grens van zout en zoet' door Joep
Dirxk, Patrick Hommel enjelier
Vervloet. Over het zoetwatergetij-
degebied dat tot de voltooiing van
de Afsluitdijk in 1932 zich aan de
IJsselmonding bevond en regel
matig ook door zout water over
spoeld werd. Tengevolge daarvan
is een ecologische situatie ontstaan
die tot op heden uniek is. Nadruk
wordt daarbij gelegd op de veran
derde vegetatie ten gevolge van dit
zilte verleden. Het boek bevat een
losse kaart en een tweetal fiets
tochten.
Utrecht, Matrijs, 1999.112p.
ISBN90.9349 081.9. Prijsf29,99.
De fondslijst van de Stichting Matrijs
is op te vragen:
Postbus 670, 3900AR Utrecht
Tel. 030-234 31 48.
Fax 030-231 9824.
