augustus 1997
Heemschut
13
Sloten zijn oude wadgeulen uit de Middeleeuwen. Op de achtergrond Bergen. Foto Henk jellema.
elementen en patronen, een waardering daar
van in regionale en landelijke context, een
beschrijving van de effecten van de landinrich
tingsplannen op de beschreven historische
waarden en een aanbeveling voor het behoud
en de versterking van die waarden binnen de
landinrichting.
Agrarisch industrieterrein
Wie de plannen van de landinrichting onder
ogen krijgt, houdt niet de indruk over, dat de
geschiedenis hier wat te vertellen had.
Geomorfologisch is deze kuststrook en het
aangrenzende binnengebied niet voor niets een
speerpunt: reliëfrijke heuvels met tussenlig
gende kleine vlakten en laagten naast sloten-
rijke grote open kavels. Zoals zo vaak in
Noord-Holland: door de wind gevormd en
door de mens in gebruik genomen voor weinig
horizon vervuilende, voornamelijk agrarische
bezigheden. Kom daar vandaag eens om. De
werkgroep heeft er een hard hoofd in. De leden
vrezen: natuurbouwplannen en aanleg van
bossen, die de karakteristieke openheid van het
landschap aantasten. Een van de leden herin
nert zich, dat je vijftig jaar geleden nog van
Aagtdorp met een verrekijker klok kon kijken
op de toren van Warmenhuizen. Daar staat nu
van alles tussen. In de jaren '70 konden de
molens nog met vlaggen en 's avonds met licht
seinen maaltekens aan elkaar doorgeven. Ook
daar is het nodige tussen gekomen. En hier en
daar zo'n unieke stolpboerderij brak de horizon
niet, sierde hem daarentegen. Dat wist ook
Ruisdael nog en wij nog maar enkele decennia
geleden. Nu baren de smakeloze bollenschuren
de werkgroepleden zoveel zorgen, dat ze al
spreken van 'een agrarisch industrieterrein'. En
het 'Gezicht op Alkmaaris allang meer geen
schilderij waard. Het is eerder een schrikbeeld
- overigens ook voor de landinrichting zelf-
dat de kaasstad het oog alweer op een nieuw
stuk polder heeft laten vallen voor nieuwbouw-
plannen. Uitgerekend in de Egmondermeer,
waar je nog een niet versnipperd, groot gebied
vindt met oude verkavelingsstructuren. De
slingerweggetjes herinneren er nog aan de oude
oevers.
Natuurbouw
Als een panacee voor vele kwalen wordt bij een
herinrichting vaak de natuurbouw van stal
gehaald. Dat is nog de grootste angst van de
werkgroep. De achteruitgang van de natuur is
vaak meer te wijten aan de vermeende verrij
king van de grond door de mens dan aan
natuurlijke oorzaken. Van de bollenteelt weten
we allang, dat 'wie kruiden liefheeft blijve zo
ver mogelijk van de bollen vandaan'. Wat dat
betreft is het te hopen, dat de plannen van de
provincie Noord-Holland om zoveel mogelijk
bollentelers uit dit gebied te verplaatsen naar
het akkerbouwgebied in Anna-Paulowna tot
een succes zullen leiden. Zo is ook de achteruit
gang van de natuurlijke rijkdom van grasland
gebieden niet te wijten aan te zware grond maar
aan zware bemesting. Voor de werkgroep is het
verwijderen van de teeltlaag ter verschraling
van de grond dan ook betiteld als 'het over
schilderen van de Nachtwacht met acrylverf.
Wat een geluk, dat Ruisdael zijn 'Gezicht op
Alkmaar' in olieverf vereeuwigde.
Intussen is aan een landschapsarchitectenbu
reau in Wageningen de opdracht verleend
binnen zes weken een beperkt historisch-
geografisch literatuuronderzoek te doen over
het gebied. De werkgroep meent, dat zo'n
onderzoek te beperkt van opzet is. Bovendien
mag binnen zo'n korte termijn geen bevredi
gend resultaat worden verwacht, juist omdat zo
weinig bekend is van de middeleeuwse ontgin
ningsgeschiedenis van het geestdorpenland-
schap. En tenslotte strookt het niet met het
streekplan, dat 'behoud van openheid en
archeologisch behoud van cultuurhistorische
elementen' als voorwaarde stelt.
Jan-Derk Gerritsen is PR-medeiverker van
Heemschut Noord-Holland.
