Waterland: ontdempen 'in'
Assen
Erfgoed van Overijssel
Huys Hengelo
Nieuwe Reeks Monumenten in
Nederland
Aan de hand van recent onderzoek
wordt ingegaan op de verschillende
functies die het kasteel en zijn opvol
ger, het landhuis, vanaf de vroege
middeleeuwen hebben vervuld.
Functie blijkt bepalendvoor vorm;
van verdedigingsbouwwerk tot een
statusverhogend en gerieflijk onder
komen. Het boek telt 6 hoofdstukken
waarin de middeleeuwen en de
verschillende eeuwen achtereenvol
gens behandeld worden. De nestor
van de Nederlandse kastelenkunde,
de inmiddels 85-jarige J.G.N. Renaud,
heeft het slothoofdstuk 'De belangstel
ling voor het middeleeuwse kasteel', voor
zijn rekening genomen. Het boek
bevat noten, diverse registers en een
uitgebreide bibliografie.
Het is en indrukwekkende uitgave
geworden met een schat aan gegevens.
Een boek dat je niet even leest maar
dat iedere kastelenliefhebber in bezit
moet hebben. De lage prijs zal in ieder
geval geen belemmering zijn.
Utrecht, Matrijs, 1996. 280p.
ISBN90.5345.0831 Prijsf49,95
In de CRM-reeks, uitgaven in samen
werking met de Rijksdienst voor de
Monumentenzorg, verscheen deel 6
met als titelNederland Waterland; een
nieuw leven voor gedempte grachten,
vaarten, havens en beken 'door Marie-
Louise de Vries. In het boek worden
zestien voorbeelden beschreven van
ontgraven van in het verleden
gedempte waterwegen. De dempings
hausse vooral in de jaren '60 en '70 ten
gevolge van stankoverlast en ten
behoeve van wegen en parkeergele
genheid is aan het plaats maken voor
het tegenovergestelde: het ongedaan
maken van dempingen uit het verle
den ter verbetering van de leefomge
ving, waarbij water een belangrijke rol
speelt. Aan de hand van voorbeelden
- vaak is er sprake van particulier
initiatief en de lokale betrokkenheid is
groot - worden de plannen beschre
ven. Helaas is het kostenaspect veelal
de reden van uitstel van besluitvor
ming. Bekende plannen zijn het Rokin
in Amsterdam en de Weerd- en
Catharijnesingel in Utrecht.
Voorbeelden waar water terugkeerde
zijn Boertange, Medemblik en de
Trekvliet in Leiden.
In 16 hoofdstukken worden de motie
ven beschreven die aan de demping en
de 'ontdemping' van de voorbeelden
ten grondslag liggen en wat de reactie
van bevolking en politiek is. Het is een
boeiende en leerzame handleiding
geworden, waar menig gemeente en
particulier mee gebaat kan zijn.
Den Haag, Sdu, 1996. il2p.
ISBN9012 08371.0. Prijsf39,50
Eind december verscheen in de
Waanders stedenreeks in nauwe
samenwerking met de gemeente:
'Assen; architectuur en stedenbouw
1850-1940' door Ir J.T. Batfes en
drsf.B.T. Kruiger. Pas na 1800 was er
in Assen in feite sprake van een stede
lijke ontwikkeling, toen de stad zich in
een hoog tempo ontwikkelde. De
Drentse elite vestigde zich in de stad
en zette nadrukkelijk een stempel op
de ontwikkeling van de stad en omge
ving. Assen werd dan ook de 'Stad der
paleizen' genoemd. Al in 1974 werden
grote delen van de binnenstad als
beschermd stadsgezicht aangewezen.
De inventarisatie die plaats vond
tussen 1987-1995 leverde verrassend
veel objecten op, namelijk 400 en nog
4 gebieden met bijzondere waarden.
Het Drents Plateau diende als proef
project voor de selectie waarbij in
1992 bijna 100 objecten werden voor
gedragen voor bescherming, alsmede
het voorstel het beschermd stadsge
zicht aanzienlijk uit te breiden.
Inmiddels zijn 126 panden wettelijk
beschermd (het waren er 34). Assen
staat een nadrukkelijk gebiedsgerichte
benadering van de monumentenzorg
voor. In het eerste deel van het boek
wordt deze bijzondere stedelijke
ontwikkeling geschetst. In het tweede
deel worden als vanouds per categorie
bijzondere voorbeelden van architec
tuur beschreven.
Zwolle, Waanders, 1996. 112 p.
ISBN90.400.9812.3 Prijs f 35-
Het Jaarboek Overijssel wordt sinds
kort in een gewijzigde vorm uitgege
ven en een nieuwe serie Erfgoed van
Overijssel' is gestart. Deel 1 heeft als
titel: Sporen van jacht, visserij en land
bouw'. Inmiddels is deel 2 verschenen:
Historie van huis en haard' door Jan ten
Hove met foto's van Joos Lensink. Zij
nemen de lezer mee langs de sporen
van bewoning in de provincie uit het
begin van onze jaartelling en voeren
ons door de eeuwen heen langs
verschillende vormen van huisvesting:
stadshuizen, bedrijfswoningen,
buitenplaatsen en de huisvesting van
'de kleine man'. Van restanten van een
prehistorische boerderij nabij Losser
tot en met de vroege experimentele
woningbouw van de Kashbah (Piet Blom)
in Hengelo uit begin jaren zeventig.
Het is vooral een verhalend boek,
waarin veel uit overleveringen is geput
waardoor men, behalve van de histori
sche bouwwijzen, ook een goede
indruk krijgt hoe men woonde.
Het Jaarboek komt tot stand in nauwe
samenwerking met het Genootschap
het Oversticht.
Zwolle, Waanders, 1996. 128 p
ISBN90.400.9875.1. Prijsf39,95.
Naar aanleiding van archeologische
opgravingen en vondsten op de voor
malige fabrieksterreinen van Heemaf
in Hengelo - waarop in de nabije
toekomst de woonwijk Thiemsland
moet verschijnen - heeft de historische
vereniging 'Óald Hengel' een publika-
tie uitgegeven. Historie en opgraving van
het huys Hengelo en zijn voorgangers'
werd samengesteld door dr. H. Reynders,
'dr. A. Verlinden, drs. Z. Kolks en
J. Kottman Een groep amateur
archeologen onder leiding van het
Provinciaal Commissielid Reijnders
van Heemschut en gesteund door de
ROB heeft tussen 1 mei en 7 juli 1995
intensief onderzoek verricht naar Hof
en Huys Hengelo op het sterk veront
reinigde fabrieksterrein. De vroegste
vondsten dateren van ver voor onze
jaartelling.
Verschillende bouwperioden met
exacte dateringen bleken vanaf onge
veer de 14de eeuw mogelijk. Het
grondpatroon van de havezathe - een
vroeg renaissance gebouw - moet tot
aan de afbraak in 1821 grotendeels
bewaard zijn gebleven, hoewel er
regelmatig verbouwd werd. Naar
aanleiding van gevonden bouwfrag-
menten en vooral funderingen, aange
vuld met vele foto's, wordt de ontwik
keling geschetst. Waarschijnlijk
moeten we ons een edelmanshuis
voorstellen, vergelijkbaar met het
nabij gelegen Twickel. Behalve het
verslag van de opgraving en de bouw-
fragmenten wordt de geschiedenis van
Huys Hengelo en zijn bewoners
verteld.
Een uitgave van Stichting Oald Hengel
en de Rijksdienst voor het Oudheidkundig
Bodemonderzoek. Het boekje is te verkrij
gen bij de Oudheidkamer.
Hengelo, 1996.120p.
ISBN90.73850.10X. Prijs f 19,50
Uitgeverij Waanders is in samenwer
king met de Rijksdienst voor de
Monumentenzorg een nieuwe reeks
gestart'Monumenten in Nederland'
Per provincie wordt een overzicht
gegeven van alle cultuurhistorisch
waardevolle monumenten en structu
ren, aangevuld met foto's, plattegron
den en wat dies meer zij. Het is de
bedoeling dat er twee van deze boek
werken per jaar verschijnen. Men wil
het de opvolger van het Kunstreisboek
noemen. Het verschil is echter het
formaat en de aanwezigheid van de
vele afbeeldingen. Kon je met het
Kunstreisboek in de hand nog op
stap gaan, deze lijvige uitgave is meer
bedoeld als een naslagwerk. Persoon
lijk spijt het mij dan ook nog steeds,
dat de praktische en handzame uitgave
van het Kunstreisboek per provincie
gestaakt is. Het heeft m.i. naast deze
indrukwekkende serie absoluut nog
recht van bestaan. Het manuscript
voor het Kunstreisboek, deel Utrecht
uit 1987, door Margreeth Tholens ligt
zelfs ten grondslag aan dit eerste deel.
Behalve de 'oude' rijksmonumenten
worden in de serie uiteraard de
resultaten van het Monumenten
Inventarisatie en Selectie Project
meegenomen. De delen worden
geschreven door Kolman, Olde
39
