Ontdekkingstocht rond Weltevreden
Batavia's laatste bestuurscentrum
Het graf van de Hollanderzo werd Batavia sinds de 18de eeuw algemeen
genoemd: het leven was er erg ongezond en duurde niet zo lang. Dat kwam
door het ernstig vervuilde water van Bataviawaarop sinds het eind van de
11de eeuw talrijke naburige suikerrietplantages hun afval loosden. De
milieuramp die er het gevolg van wasstaat bekend als de vroegste die in
Azië door menselijk ingrijpen is veroorzaakt. Logisch dat vele rijken vanaf
1130 elders gingen wonen. In de latere 18de eeuw verplaatste ook het
bestuurscentrum zich en wel naar omgeving van het landhuis Weltevreden.
Hier.ten zuiden van de oude stadontstond dus ook nieuwe koloniale
architectuur.waarvan nog talloze voorbeelden te vinden zijn.
BERTFRANSSEN
Interieur Portugese Buitenkerk (Gezeja Sion) in Jakarta.
De enige kerk uit de tijd van de VOC, die bewaard is gebleven. Foto's Bert Franssen.
Weltevreden werd ruim opgezet met
veel groen en brede lanen. De over
heidsinstellingen werden verspreid
over aparte gebouwen rond het
Koningsplein (het huidige Medan
Merdeka) en Waterlooplein (Lapangan
Banteng). Doordat het centrum van de
stad meer zuidelijk kwam te liggen,
raakten de oude gebouwen in het
noorden na 1730 in verval, overheids
gebouwen werden verwaarloosd.
Gouverneur-generaal Daendels (1808-
1811liet de oudste zelfs afbreken.
Wat er nu nog over is van
Weltevreden, verkeert over het alge
meen in een betere staat dan de monu
menten van de Kota, de oude stad in
het noorden.
Een hoogtepunt van de koloniale
architectuur buiten de oude stad is het
Arsip Nasional (Nationaal Archief), Jl.
Gajah Mada 111uit 1760, dat op het
punt staat gerestaureerd te worden.
Het is het enige nog overgebleven
historische gebouw aan het toenma
lige kanaal Molenvliet. Architect Han
Awal leidt me rond in dit voormalige
landhuis van Renierde Klerk, waar deze
woonde toen hij nog geen gouverneur-
generaal was. Het gebouw is, met zijn
grote voor- en achtertuin, een oase
van rust in het verkeersdrukke Jakarta.
Witgepleisterde voorgevel, vensters
met luiken, een ingangspartij met
pilasters en rijk bewerkt bovenlicht:
heel Hollands allemaal, afgezien van
de Indische uitsteker. Binnengekomen
blijkt dat iedere deur een bovenlicht
heeft met zeer rijk bewerkt houtsnij
werk. Han Awal, bezig met het ontwerp
voor een volledige restauratie van het
Arsip Nasional, wil het terugbrengen
naar de situatie van vóór 1900. Dat
betekent dat de lange, nu gesloten
vleugels rond de achtertuin open gale
rijen met balustraden krijgen. Dit deel
is nogal verwaarloosd vanwege een
gebrekkige waterhuishouding: bij
regen staat de tuin blank en trekt het
vocht langs de muren omhoog. Het
hoofdgebouw heeft een soortgelijk
probleem - de goten en het dak zijn er
slecht aan toe - maar is desondanks niet
in vervallen staat. Tijdens de restauratie
wordt vooral het dak aangepakt, 'want
dat beschermt alles,' zegt Han Awal.
De architect kan flink uitpakken
dankzij de vier miljoen gulden die
het Comité Nationaal Cadeau van
Nederlandse Bedrijven geschonken
heeft in het kader van het 50-jarig
bestaan van de Republiek Indonesia.
Ook de tuin wordt opnieuw ingericht,
mogelijk als Franse tuin. De uitvoe
ring is in maart begonnen.
Het Arsip Nasional krijgt een herbe
stemming als Centrum van VOC-
studies en een klein museum voor
