Literatuur
De langgerekte gevel van het Berchmanianum (arch. Jos Cuypers, 1927/29.
school gebruikt, ook Bethlehem en het
Berchmanianum zijn nog steeds in
handen van de oorspronkelijke gebrui
kers, maar de toekomst van deze
gebouwen is nog niet geheel veilig
gesteld, ook al ontwikkelt de
gemeente nu beschermende bestem
mingsplannen voor de belangrijkste
kloosterterreinen.
Het Albertinum als testcase
Wat er allemaal mis kan gaan is in de
afgelopen drie jaren gebleken bij het
Albertinum, een complex van lande
lijke betekenis, met een uitzonderlijke
plattegrond en detaillering. Het was
onderwerp van talrijke discussies en
acties van de Werkgroep Behoud
Albertinum en de Stichting Vrienden
van het Albertinum.. Door de architec
ten H. Bijlard en K. van Geyn van het
bureau Ed. Cuypers werd het in 1932
gekarakteriseerd als een 'ridderhof
stede in het heuvelland', maar de
lasten van het gebouw werden te groot
voor de dominicanen, zeker nadat de
theologische faculteit het gebouw had
verlaten. Het valt te betreuren dat de
orde dit zo sfeervolle gebouw zonder
meer verkocht heeft aan de Beekse
projectontwikkelaar Wibeco, en niet
gezocht heeft naar andere mogelijkhe
den.
Wibeco wilde weliswaar het gebouw
behouden, maar tevens gebruik maken
van een leemte in het oude bestem
mingsplan, en een groot deel van de
door de firma J.H. Ebben en Zonen in
samenhang met het klooster ontwor
pen min bebouwen. Hoewel de
gemeente al jaren geleden was geat
tendeerd op de grote waarde van de
kloostertuinen, was in dit geval actie
van de buurtbewoners nodig. In 1995
is er als gevolg hiervan een voorberei-
dingsbesluit genomen en zijn de
Het Albertinum, de trapeziumvormige plattegrond met kapel en kloosterhof, kort na de bouw met
tuinaanleg van J.H. Ebben. Foto KLM Aerocarto 1932.
bouwplannen gestuit. De gemeente
besefte dat ze een zeer waardevol
groengebied dreigde te verliezen, dat
elders slechts tegen zeer hoge kosten
aangelegd zou kunnen worden.
Binnen twee jaar moet een nieuw
bestemmingsplan opgesteld worden,
waarbinnen het geheel een groenbe-
stemming gaat krijgen. De min is na
lang aarzelen begin 1996 ook als
gemeentelijk monument beschermd,
omdat deze onlosmakelijk deel
uitmaakt van het kloostercomplex.
Onlangs zijn echter zonder vergun
ning paden verhard en is er een tweede
uitgang gemaakt. Door dergelijke
relatief kleine ingrepen en door gebrek
aan onderhoud worden de waarden
sluipenderwijs aangetast, terwijl de
sociale controle door actieve buurt
bewoners wordt bemoeilijkt door de
afsluiting van het eens openbare
gebied.
Momenteel wordt het klooster nog
gedeeltelijk gebruikt door de domini
canen. Op de verdiepingen zijn appar
tementen gebouwd, waarbij het uiter
lijk van het gebouw amper is gewijzigd.
Wel werden de kleine dakkapellen uit
de bouwtijd verwijderd en de dakvlak-
ken doorbroken met talrijke dakra
men. De zeer sfeervolle ruimten op de
begane grond, de in baksteen over
welfde kloostergang en de kapel met
haar rijzige paraboolgewelven zullen
worden gehuurd door het new age-
centrum Oibibio uit Amsterdam, dat
ook belangstelling heeft voor de min.
Het behoud van de sfeer van deze
ruimten lijkt bij deze gebruiker in
goede handen, al is de parkeerproble-
matiek nog onopgelost. Met veel
geluk, wijsheid en vermoedelijk ook
grote sommen geld, ziet de toekomst
er voor het klooster nu wat beter uit.
Ondanks alles is er tevredenheid over
het feit, dat dit gebouw niet net als het
zustercomplex, het Dominicuscollege,
plaats heeft moeten maken voor non-
descripte vrije sectorwoningen. Veel
problemen hadden voorkomen
kunnen worden als de gemeente
eerder een visie had ontwikkeld op de
problematiek van de monumentale
kloosters en hun tuinen en de orden
en congregaties meer liefde, conside
ratie en geduld hadden gehad met hun
architectonisch erfgoed. Hopelijk
zullen de ontwikkelingen rondom de
overige monumentale kloosters en
hun minen soepeler verlopen.
dr. A.J.C. van Leeuwen is kunsthistoricus
en voorzitter van het Cuypers Genootschap.
Hij werkt bij de Provincie Noord-Brabant
als projectleider M. S.P.
D. Nicolaisen (red.), Een veelkleurig
habijt. Kloosters in'Nijmegen in de negen
tiende en twintigste eeuwGrave 1989.
Werkgroep Behoud Albertinum,
Groenewoudseweg 27, 6524 TN
Nijmegen.
23
