Herbouw van het Valkhof:
een (boze) droom?
ppa
Imï
WILLEM JAN PANTUS
Wat is er nu mooier dan het verwezenlijken van een jongensdroom? Stelt u
zich eens voor.de keizerpalts van Karei de Grote, de burcht van Barbarossa,
roept u maar. Het kan echt, het is allemaal weer terug te halen, op een
cultuurhistorisch verantwoorde manier, en het brengt nog geld op ook! Dat
was kort samengevat de boodschap die, begeleid door een uitstekend
voorbereide PR-campagne, met pakkende slogans, computersimulatie en
videopresentatie, door de Nijmeegse Valkhofvereniging in 1995 naar buiten
gebracht werd.
De Sint-Nicolaas of Karolingische Kapel uit ca. 1047. Foto's A. Pantus.
Economisch motief voorop
De gemeenteraad, geconfronteerd
met dit plan, hoefde alleen maar groen
licht te geven en de bouw zou van start
kunnen gaan, zonder gemeenschaps
geld, zonder dure investering van de
kant van de altijd noodlijdende
gemeente. Een projectontwikkelaar
zou zich ontfermen over het plan en
van Nijmegens Akropolis een hoog
waardig centrum maken voor
'specialty-expo's' ten behoeve van
produktpresentatie in combinatie met
een viersterren-hotelaccommodatie,
aangevuld met 'thematische horeca' en
detailhandel. Dat alles, wel te verstaan,
in het gewaad van een middeleeuwse
burcht, met hoge donjon, dikke
muren, trotse torens en kantelen.
En zie wat er gebeurde: hadden burge
meester en wethouders bij een eerdere
poging van diezelfde Valkhof
vereniging in 1987/1988* nog laten
weten, na adviezen te hebben inge
wonnen bij onpartijdige deskundigen,
dat zij een herbouw van het Valkhof
vanuit cultuurhistorisch oogpunt
onverantwoord vonden, nu er iemand
met een geldbuidel rammelde, werd
het nieuwe herbouwplan bijna unaniem
omarmd en met een positief advies bij
de raad neergelegd. Weliswaar haalde
de gemeente nog het 'innovatieve'
instrument van de stadsraadpleging
- een soort vrijblijvend referendum
onder 1000 burgers - uit de kast, maar
de uitkomst daarvan (43 voor
herbouw, 47% tegen) mocht niet
meer baten: de raad stemde voorjaar
1996 in principe in met het herbouw
plan, mits het de gemeente geen geld
kost.
In afwijking van alle eerdere plannen
staan ditmaal de economische aspec
ten op de voorgrond, en het is dan ook
deze kant van de zaak die voor de raad
bij zijn besluit de doorslag gegeven
heeft. Het bedrijfseconomische plan
dat aan de herbouw ten grondslag ligt,
gaat immers uit van een PPS-construc-
tie waarbij 70% van de stichtingskos-
ten gedragen zal worden door private
bedrijven en 30% uit Europese subsi
dies voor werkgelegenheid en toerisme
zal moeten worden geput. Opmerke
lijk is daarbij dat men het bedrag aan
stichtingskosten van het enorme
complex met zijn ingewikkelde struc
tuur, civieltechnisch moeilijke locatie
en de hoge eisen die er ten aanzien van
het monumentale karakter aan gesteld
worden, niet hoger dan 48 miljoen
gulden inschat. Ter vergelijking: in
Braunschweig spreken de initiatiefne
mers bij een overeenkomstig plan tot
herbouw van het in de Tweede
Wereldoorlog totaal verwoeste slot
over 120 miljoen DM, terwijl de plaat
selijke overheid 180 miljoen DM
eerder als realistisch aanmerkt.
Als economische effecten van de
herbouw van het Valkhof worden
onder meer genoemd het stimuleren
van de internationale handel, het
toerisme en de werkgelegenheid, en
ook wordt er een belangrijke 'spin-off
verwacht.
Het zijn deze aspecten die het moge
lijk maken de stad 'weer een zichtbaar
en historisch imago te geven'. Ook
wordt er wel gesproken van het
'herstellen' van het stadssilhouet en
zelfs van het 'ongedaan maken' van de
geschiedenis, waarmee dan gedoeld
wordt op de onfortuinlijke afbraak van
de burcht in de nadagen van de Franse
Revolutie, tegen de zin van de stad. Of
in de woorden van de initiatiefnemers:
'De sfeer die ons voor ogen staat, is die
van een monumentale burcht die in de
tijd vele veranderingen heeft onder-
17
