Het erfgoed van een wereldhaven
Altijd zijn er dilemma 's rond het industrieel erfgoed. Maar scherper dan waar
ook tekenen die zich af in de Rotterdamse haven. De wereldhaven vernieuwt
zich in hoog tempo, moet dat ook doen op economische gronden. Daardoor
raken echter industriële objecten en complexen uit het verleden in de
verdrukking. Eigenlijk kunnen zij alleen overleven door handhaving van
de industriële bestemming. Maar dan verliezen zij aan cultuurhistorische
waarde door de voortdurende vernieuwing van produktie en bedrijfsvoering.
Een gesprek met de Rotterdamse wethouder El.Meijer over de problematiek
van het industriële erfgoed in de haven.
WIBO BURGERS
Het industrieel erfgoed vinden we
vooral in het centrale gedeelte van de
haven. Aan de oostelijke zijde wordt
dit gebied begrensd door de Schie-
haven aan de ene en de Rijnhaven aan
de andere oever. Ten oosten hiervan
liggen de oude havens, die niet langer
een industriële functie hebben.
Daartoe behoren ook de havens van
Feyenoord (Entrepothaven, Konings
haven en Spoorweghaven uit de tweede
helft van de vorige eeuw), die een
onderdeel vormen van het thans in
uitvoering zijnde moderniseringsplan
voor de "Kop van Zuid". Aan de
westelijke kant wordt het centrale
gedeelte van de Rotterdamse haven
begrensd door de havens van Vlaar-
dingen en Schiedam.
'We waren wat laat'
Vooral in het gebied van de Rijn- en
Maashaven, beide daterend uit het eind
van de vorige eeuw, is er sprake van
een concentratie van oude gebouwen.
Volgens een recent rapport (1995) van
het Projectbureau Industrieel Erfgoed
(PIE) is er ook nu nog sprake van een
waardevol industrieel landschap,
Het hoofdgebouw van de Holland Amerika Lijn:
nu hotel New York.
waarin de historie van de havens te
herkennen valt. De drie belangrijkste
branches in dit havengebied - scheep
vaartfirma's, opslagbedrijven en
graanverwerkende industrieën, die
afhankelijk zijn van de aanwezigheid
van water en de directe verbinding
met de zee - zijn hier nog immer
vertegenwoordigd.
Volgens het rapport heeft het thans in
uitvoering zijnde plan voor de heront
wikkeling van de Kop van Zuid echter
weinig begrip voor het industrieland
schap van de Rijnhaven. Wethouder
Meijer, die ruim twee jaar monumen
tenzorg in zijn portefeuille heeft, zegt
daarover nu: 'We waren wat laat.' Er
is in dit gebied al flink gesloopt. Zo is
het pakhuis De Eersteling, om maar
een voorbeeld te geven, onder de
slopershamer bezweken. Maar er zijn
ook pluspunten. Het hoofdgebouw
van de vroegere Holland Amerika Lijn
is omgebouwd tot het florerende hotel
New York. Het werkplaatsengebouw
van de HAL zal eveneens bewaard
Het uit 1903 daterende pakhuis Santos, dat de
status van monument zal krijgen.
blijven, waarschijnlijk krijgt het een
bedrijfsbestemming. Datzelfde geldt
voor de aankomst-en vertrekhal van
de HAL. Er blijkt ook interesse te be
staan voor het pakhuis Java/Sumatra/
Borneo, dat aanvankelijk leek te
moeten verdwijnen. 'Goede voorbeel
den van hergebruik werken aansteke
lijk constateert wethouder Meijer.
Naar zijn mening zal in de omgeving
van de Wilhelminakade genoeg over
blijven aan oude gebouwen om een
karakteristiek van de oude haven te
behouden. 'Want', weet hij, 'helemaal
de oude sfeer handhaven is ondenk
baar.' Wat tot stand komt is een rede
lijke mix van oud en nieuw.
Industrielandschappen
Het bewaren van hele industrieland
schappen is zeker in de haven een
moeilijke zaak. Wethouder Meijer
constateert dat er vaak veel tegenstre
vende factoren zijn. Het gaat niet
alleen om hergebruik-problemen.
'Onder invloed van de stringente
mileuwetgeving verdwijnen ook
bedrijven uit de haven. Je zit dan met
de lege gebouwen, met een leeggelo
pen industrielandschap...'
Heijplaat
Meijer heeft zich voorgenomen een
ander boeiend industrielandschap in de
Rotterdamse haven, de Rotterdamse
24
