eigenaar van het Hessenbergcomplex
is, zou men zichzelf dus een vergun
ning kunnen afgeven.
Bovendien, zo verklaarde men bij de
gemeente, zou niet het hele pand
onder de bescherming vallen, maar
slechts de speciaal in de redengevende
omschrijving genoemde onderdelen,
waarvan het natuurstenen poortje met
de beelden van weeskinderen het
meest in het oog springt. Deze ziens
wijze is echter door de Rijksdienst
voor de Monumentenzorg in niet mis
te verstane bewoordingen van de hand
gewezen. Heemschut meent boven
dien dat de handelwijze van de
gemeente strijdig met de
Monumentenwet is, omdat bij de
planontwikkeling behoud van het
beschermd monument uitgangspunt
had moeten zijn.
Futuristisch nieuwbouwproject
Het is de bedoeling van de gemeente
om aan de Hessenberg in het hartje
van de stad, deels binnen en deels
grenzend aan het beschermd stadsge
zicht 'Benedenstad', een futuristisch
ogend woningbouwproject onder de
onheilspellende naam 'Flash Gordon'
te verwezenlijken. Dit plan, dat door
de toenmalige minister (TAncona
bekroond werd, voorziet in de bouw
van zes veelhoekige woontorens met
concave gevelvlakken boven een
parkeergarage, die qua maat, schaal en
vormgeving in flagrante disharmonie
met de omgeving zullen zijn. Of, zoals
een buurtbewoner het tijdens een van
de verhitte discussieavonden
uitdrukte: 'Flash Gordon zal de hele
buurt meteen tot ouwe troep degrade
ren!'Het is alsof het project, dat op
zichzelf goed doordacht lijkt en daar
door een sterke samenhang vertoont,
vanaf een vreemde planeet in de oude
binnenstad geparachuteerd is.
Nu 'Flash Gordon' na talloze wijzigin
gen - waarbij echter keer op keer
Natuurstenen poortomlijsting voor het Arme
Kinderen Weeshuis. Simon Bosboom, 1640.
(Foto Anita Pantus, Nijmegen 1992)
voorbijgegaan is aan het dringende
beroep van o.a. de Bond Heemschut
om ook het behoud van het Weeshuis
daarin mee te nemen - voor uitvoering
geschikt is, wil de gemeente het
monument daadwerkelijk van de
Rijkslijst laten afvoeren. De drie
genoemde belangenverenigingen
zullen hiertegen bezwaar aantekenen,
zeker nu ze zich gesterkt weten door
een uitvoerig bouwhistorisch onder
zoek dat een onafhankelijk en deskun
dig bureau uit 's-Hertogenbosch, het
Instituut voor Bouwhistorische
Inventarisatie en Documentatie IBID,
in opdracht van de gemeentelijke
monumentencommissie heeft uitge
voerd.
Middeleeuws klooster
Het rapport bevestigt wat de drie
verenigingen al jaren van de daken
roepen, namelijk dat het hier gaat om
belangrijke overblijfselen van het
middeleeuwse nonnenklooster
Hessenberg, dat rond 1640 door
Simon Bosboom, de latere stadssteen
houwer van Amsterdam, is verbouwd
en uitgebreid tot Arme Kinderen
Weeshuis. Dit weeshuis, waar aanvan
kelijk de kinderen van overleden niet-
burgers werden opgevangen, kreeg na
de Franse Tijd de functie van
Katholiek Weeshuis, terwijl het elders
in Nijmegen staande Burger Kinderen
Weeshuis tot Protestants Weeshuis
omgevormd werd. Als R.K. Weeshuis
beleefde het in de loop van de 19de
eeuw een reeks van verbouwingen en
uitbreidingen onder leiding van stads
architect Pieter van der Kemp, die het
gebouw als het ware omdraaide door
de hoofdingang naar de andere zijde
te verplaatsen. Ook bepleisterde bij,
geheel volgens de classicistische smaak
van zijn tijd, de oude gevels, bouwde
een nieuwe voorgevel met middenri-
saliet en hoekblokken, en comple
teerde het geheel met een nieuwe
natuurstenen poort aan de straat.
Restauratie gewenst
Hoewel er in onze eeuw nogal wat
aan het gebouw gesleuteld is - zo
verdween een deel van de 17de-
eeuwse uitbreiding, werden de oude
houten kappen vervangen door
nieuwe met stalen spanten en kwanten
er betonvloeren in plaats van de eiken
balklagen - zijn het middeleeuwse
nonnenklooster, het 17de-eeuwse
weeshuis en vele latere fasen nog
steeds fysiek aanwezig binnen de
omtrekken van het huidige complex.
Met het verdwijnen van het Katholiek
Weeshuis zouden de laatste overblijf
selen van een middeleeuws klooster
(overwelfde kelders en opgaand muur
werk tot op de verdieping), waaraan de
stad eertijds zo rijk is geweest, uit het
stadsbeeld gewist worden. Grote
monumentale waarde heeft het
gedeelte uit de 17de eeuw met het
natuurstenen beeldhouwwerk rond
het poortje en een onderdoorgang met
fraai gemetselde kruisgraatgewelfjes
op gordelbogen. Bovendien is het
Weeshuis een van de laatste nog
bestaande voorbeelden uit het oeuvre
van stadsarchitect Van der Kemp.
Restauratie van het gebouw kan in
combinatie met het terugbrengen van
de oude stegenstructuur, de terug
plaatsing van de toegangspoort uit
1860 en passende nieuwbouw een
belangrijke impuls geven aan de revi
talisatie van dit lange tijd veronacht
zaamd stukje Oud-Nijmegen.
Dr. Willem-Jan Pantus is kunsthistoricus
en werkzaam aan de Katholieke
Universiteit van Nijmegen.
Voorgevel van het Rooms Katholiek Weeshuis,
ontworpen door Pieter van der Kemp in 1845.
Opname vóór 1860. (Repro Anita Pantus,
Nijmegen)
35
