Industrieel erfgoed schaars in Delft
WIBO BURGERS
Technische monumenten zijn schaars in Delft, stad van techniek en
wetenschap. Wie zoekt naar restanten van het industriële verleden vindt
weinig in de historische binnenstad. Het industrieel erfgoed is - mondjesmaat
- te vinden ten noorden en ten zuiden van het centrum van Delft, aan het
Rijn-Schiekanaal en de Delftse Schie.
Het NS station van Delft. Foto's Wibo Burgers.
Binnenstad
Gist-Brocades
In de middeleeuwen was de textielnij
verheid een bron van welvaart voor
Delft, met name de lakennijverheid
en tapijtweverijen. In de 17de eeuw
floreerden bierbrouwerijen, de koren-
handel en (boekjdrukkerijen. Een
nieuwe tak van nijverheid, die Delft
wereldfaam zou brengen, ontstond in
de tweede helft van de 17 de eeuw: de
aardewerkindustrie. Aanvankelijk
imiteerden de plateelbakkers het zo
gevraagde Chinese blauw porselein,
later kwamen zij met eigen motieven.
De aardewerkproduktie bleef tot het
eind van de 18de eeuw - toen restte
nog maar één fabriek: De Porceleyne
Fles, die ook in onze dagen nog spring
levend is. Buitenlandse concurrentie
(Wedgwood) leidde vooral tot het
grotendeels verdwijnen van de aarde
werkindustrie in Delft.
Een andere tak van nijverheid, waarin
Delft zich bedreven toonde, was de
edelsmeedkunst. Delfts zilver was in
de 17de eeuw vermaard vanwege zijn
hoge kwaliteit.
In de 18de eeuw zakten in Delft
- evenals elders trouwens - de econo
mische activiteiten in. Stilstand en
achteruitgang kenmerkten deze
periode. Handel en nijverheid
herstelden zich in de 19de eeuw. In
het laatste kwart van deze eeuw kwam
de industriële ontwikkeling op gang,
waarbij voor Delft valt te denken aan
de Nederlandsche Gist- en Spiritus
fabriek, Calvé, de firma Braat in sier-
smeedwerk en (later) stalen ramen en
de Lijm- en Gelatinefabriek, waarvan
veel inwoners van Delft zich de lucht
jes nog herinneren.
Wie op zoek gaat naar jonge monu
menten van bedrijf en techniek kan in
het historische centrum van de stad
toch nog wel enkele aardige ontdek
kingen doen in de vorm van kleinere
industriële objecten. Hierbij kan een
door de afdeling monumentenzorg
van de gemeente Delft samengestelde
wandeling langs ambachtelijk en
industrieel erfgoed in Delft goede
diensten bewijzen.
Een belangrijk monument van bedrijf
en techniek is natuurlijk het even ten
westen van het centrum gelegen NS-
station.
Het werd in 1885 in renaissance-stijl
gebouwd naar een ont- werp van
architect C.B.Posthumus Meyes. Dit
station werd vorig jaar genomineerd
voor de rijksmonumentenlijst.
Technisch onderwijs is in Delft altijd
belangrijk geweest. Aan de Oude Delft
nrs. 89-95 was vanaf 1814 de
Koninklijke Artillerie-, Genie- en
Marineschool gehuisvest. In 1842
ging de school Koninklijke Academie
heten en vanaf toen konden ook
burgers opgeleid worden tot ingeni
eur. Uit deze school kwam in 1864 de
Polytechnische School voort, vervol
gens werd de naam de Technische
Hogeschool Delft en sinds 1986 is
het TU Delft.
Aan de Hooikade vinden we het voor
malige kantoorgebouw van de firma
Braat (stalen ramen en kozijnen),
waarin nu de Sociale Dienst is gehuis
vest. Het fors uitgevallen gebouw,
daterend uit 1930, verraadt de invloed
van de Amsterdamse School, een
belangrijke architectuurstroming.
In het gebouw bevindt zich een fraai
glas-in-lood raam van de Hongaarse
kunstenaar Vilmos Huzar, indertijd lid
van de kunstgroep 'De Stijl'.
Ook herbergt de binnenstad een
aantal charmante kleinere industriële
objecten. Een voorbeeld daarvan: de
kleine machinefabriek aan de
Beestenmarkt uit 1918, waarin thans
Goudriaan Pompen is gevestigd. Onlangs
is dit gebouw op de gemeentelijke
monumentenlijst geplaatst. Aan
Voorstraat nr.90-92 vinden we de
zeepfabriek Bousquet b.v., die hier al
sinds 1798 gehuisvest is. Voor die tijd
was hier een van de talrijke bierbrou
werijen gevestigd. Links ziet u de
visbrug uit 1869 naar de Kolk, waarvan
wordt gezegd dat die gietijzeren brug
een geschenk is geweest van de stad
Venetië.
Langs de Kolk zijn enkele aardige
bedrijfspanden te zien, zoals de zaak
op de hoek van de Annastraat en de
Geerweg, gebouwd in 1904, waar
- blijkens de tegeltableaus in de
gevels - eens een zuivelbedrijf
gevestigd was.
Voor het grotere werk moeten we,
zoals gezegd, ten noorden en ten
zuiden van de binnenstad zijn. In het
gebied ten noorden van de binnenstad,
tussen de spoorweg en het Rijn-Schie
kanaal, domineren de Koninklijke Gist-
Brocades en Calvé. De Nederlandse
Gist- en Spiritusfabriek die later
opging in Gist-Brocades) werd in
21
