Nederland is bruggenland
WIBO BURGERS
De hefbrug bij Boskoop, (foto's Wibo Burgers)
Romeinen begonnen
SintServaesbrug
Stenen bruggen over grachten
29
Ons land is rijk aan bruggen,ook al zijn in de afgelopen decennia veel kleinere
bruggen verdwenen door ruilverkavelingen en de tomeloze groei van het
autoverkeer. Het totale aantal bruggen in ons land loopt in de duizenden. De
stad Amsterdam heeft alleen al zon duizend bruggen. De provincie Groningen
herbergt ook ongeveer duizend bruggen.
Een bescheiden aantal bruggen staat
op de monumentenlijst, maar dat neemt
niet weg dat door een aantal omstan
digheden tal van oudere bruggen in ons
land ten onder dreigen te gaan. Vaak is
er onvoldoende onderhoud. Het komt
erop neer dat de oude bruggen
wegroesten.Als dat proces ver genoeg
gevorderd is, worden ze gesloopt. Zo
is al veel moois verloren gegaan.
De werkgroep 'Erfgoed in ijzer
en staal' van het Staalbouwkundig
Genootschap nam het initiatief om
een Nederlandse Bruggen Stichting
in het leven te roepen. Deze stichting,
die zich ook om bruggen in beton,
hout, baksteen en natuursteen bekom
mert wil de bruggen in ons land meer
bekendheid geven Ook zal zij met
voorstellen komen om oude bruggen,
die de moeite van het bewaren waard
zijn, op monumentenlijsten te plaatsen.
Bovendien zal in het kader van het
Monumenten Inventarisatie Project
van het ministerie van WVC in de
komende tijd worden nagegaan hoe
het er voor staat met vaste en beweeg
bare bruggen in ons land. Zoals dat
ook gebeurt bij sluizen, zullen de
verschillende typen bruggen worden
beschreven.Vervolgens kan een selec
tie van de meest waardevolle bruggen
worden gemaakt.
De bruggenbouw kreeg gestalte in de
Romeinse tijd. De Romeinen hadden
niet genoeg aan een voorde, een door
waadbare plaats in de beek of rivier, of
het leggen van overstapstenen in de
rivier: 'steenvoorde'. Zij hadden immers
een groot rijk opgebouwd en dus waren
goede verbindingen - wegen en
bruggen - van vitaal belang. De
Romeinen bouwden zowel houten als
stenen bruggen. De bruggen van steen
kwamen vooral tot stand in centra van
de Romeinse beschaving. De brug
genbouw in die dagen had vooral een
militaire betekenis. De prestaties
van de Romeinen in de bruggenbouw
waren van formaat: op basis van prak
tijkervaring vervolmaakten zij de
constructievorm van de rondboog.
Met de ondergang van het Romeinse
rijk is de bruggenbouw sterk terugge
vallen. Pas in de dertiende eeuw was
men terug op het niveau van Rome.
De bruggen in de periode van 1000 tot
ongeveer 1400 bevonden zich vooral
in of bij een stad, in de buurt van een
voorde.
Ook de middeleeuwse brug was mili
tair van betekenis, maar de brug werd
ook een ontmoetingspunt waar men
handel dreef en vaak zelfs woonde. De
constructie van de middeleeuwse brug
was niet altijd zo solide: er gebeurden
nogal eens ongelukken.
De oudste brug in ons land, in
Romaanse stijl, is de Sint Servaesbrug
in Maastricht, die in de periode van
1280 tot 1300 werd gebouwd. Deze
brug had aanvankelijk negen half
ronde bogen terwijl aan beide zijden
verdedigingstorens waren opgericht.
Aan de oostelijke zijde was geruime
tijd ook een houten overspanning met
het doel die in brand te steken zodra
de vijand kwam.
De brug werd in het begin van de
achttiende eeuw hersteld en voor een
deel vernieuwd. In het begin van de
jaren dertig van onze eeuw werd de
brug andermaal gerestaureerd.
Overigens gebeurde dat pas nadat
Maastricht aanvankelijk had overwo
gen om de oude brug op te ruimen.
Daar stak de rijksoverheid een stokje
voor. Na de Tweede Wereldoorlog
waren herstelwerkzaamheden nodig.
Tegelijkertijd werd de brug aanzien
lijk verbreed.
Een andere oude stenen brug, waarvan
de bouw in 1764 begon, vinden we in
Roermond, de Maria Theresiabrug.
Deze brug werd gebouwd nadat de
eerdere stenen brug was vernield door
het woeste water. De brug kwam in 17 71
gereed. In 1954 werd deze brug geres
taureerd.
Naast deze twee stenen rivierbruggen
zijn er in een aantal steden in ons land
oude stenen bruggen over grachten,
die we tot de Renaissance kunnen
rekenen.We vinden ze o.a. in
Amsterdam, Delft, Haarlem, Leiden
en Hoorn. De reden dat in tal van
Nederlandse steden veel bruggen
voorkomen: het zijn grachtensteden.
De meeste steden, ook in het buiten
land, zijn ontstaan aan rivieren. We
vinden daar vaak imposante bruggen
over deze rivieren, zoals in Londen
over de Thames en in Parijs over de
Seine, maar steden met grachten zoals
in ons land zijn elders in de wereld
zeldzaam (in België Gent en Brugge,
