Rijksweg A15 mag Gelderse
gaan doorsnijden
Poort
niet
Gebied rijk aan cultuurhistorische waarden
Rijkswaterstaat komt komend voorjaar naar buiten met een onderzoek naar
doortrekking van rijksweg 15 door de Gelderse Poortdat als basis gaat dienen
voor besluitvorming hierover. Verlenging van de A 15 door de Gelderse Poort
is onnodig en vormt een bedreiging voor niet alleen de ecologische en
landschappelijkemaar ook de cultuurhistorische waarden van dit gebied.
VINCENT COLLETTE
Boerderij aan de dijk langs de uiterwaarden van het Pannerdens Kanaal bij Boerenhoek. (foto Vincent Collette).
'In het voorjaar worden de resultaten
van het onderzoek naar de A 15 door
de Gelderse Poort in de vorm van een
nota, de Trajectnota/MER bekendge
maakt en gaan ze de inspraak in', aldus
de heer F. Hoogenkamp, projecdeider
van de A 15 bij Rijkswaterstaat te
Arnhem. Daaraan wordt een milieu
effectrapport (MER) gekoppeld, zodat
bij een te nemen tracébesluit naast de
ruimtelijke implicaties ook de milieu
effecten tevoren bekend zijn. Aan deze
nota gaat de "Startnotitie, studie naar
rijksweg 15, gedeelte knooppunt
Ressen-rijksweg 12" vooraf. Deze
notitie uit 1991 was bedoeld als begin
van het onderzoek naar de noodzaak
en mogelijke tracering van een
verlengde A 15 door de Gelderse
Poort. Dit gebied ligt op de grens
tussen Nederland en
Duitsland waar de Rijn ons land
binnenstroomt, de stuwwallen van
Montferland, Veluwe en Reichswald-
Duivelsberg doorsnijdt en de rivier
zich splitst in Waal, Rijn en IJssel.
De huidige A 15 eindigt bij Ressen,
gelegen tussen Arnhem en Nijmegen.
Twee tracé's, die in de startnotitie
worden voorgesteld, kruisen noord
oostelijk het gebied van Nederrijn-
Pannerdens Kanaal. Zij haken tenslotte
in op rijksweg 12, die vanuit Arnhem
richting Achterhoek-Duitsland loopt.
Een derde tracé-mogelijkheid betreft de
route, die dwars door het Rijnstrangen-
gebied ook in deze richting gaat. In de
uit te brengen Trajectnota/MER zijn
nog enkele varianten van de eerste
twee tracé's toegevoegd.
In de vigerende natuur- en land
schapsbeleidsplannen wordt de enorme
betekenis van de Gelderse Poort
erkend. Zo wordt het Rijnstrangen-
gebied in het Structuurschema
Natuur- en Landschapsbehoud opge
nomen als Grote Landschappelijke
Eenheid en als Waardevol Agrarisch
Cultuurlandschap. In het Natuur
beleidsplan geldt de Gelderse Poort
als een kerngebied van de ecologische
hoofdstructuur met belangrijke ecolo
gische, landschappelijke en cultuur
historische waarden. Omwille hiervan
ging minister Jorritsma van Verkeer en
Waterstaat onlangs overstag met het
besluit de Betuwespoorlijn via een
tunnel onder het Pannerdens Kanaal
te laten lopen en niet via een brug
eroverheen zoals in eerste instantie
gepland was. Bij de discussies omtrent
de aanleg van deze spoorweg en de
A 15 wordt de cultuurhistorie in
vergelijking met milieu en natuur
onderbelicht, hetgeen aanleiding is
om die hier eens onder de loep te
nemen.
Sterke verwevenheid
Wie de Gelderse Poort doorkruist
wordt direct getroffen door de sterke
verwevenheid van natuur en landschap,
die nog zeer veel van hun oorspronke
lijkheid bewaard hebben. Bepalend
voor de structuur van het gebied zijn
de huidige en voormalige rivierlopen
en bandijken. Het Pannerdens Kanaal
en het Bylands Kanaal werden in
respectievelijk 1707 en 1775 gegraven
om de meanderende kracht van Rijn en
Waal te beteugelen. Nederzettingen
zoals onder meer Schenkenschans op
de splitsing van Waal en Rijn nabij
Lobith en de Sterreschans, eveneens
zeer strategisch gelegen, nl. op de
splitsing van het Pannerdens Kanaal
en de Waal bij Doornenburg herinne
ren ons aan het krijgskundige verleden
van het rivierengebied. De pontveren
aan het Pannerdens Kanaal bij Loo en
bij Doornenburg zijn de laatste in een
reeks. Aan weerszijden van de grote
rivieren liggen de uiterwaarden met
hun open waterplassen, die als gevolg
van ontgrondingen ontstaan zijn. Hier
vormen schoorstenen van steenfabrie
ken reeds op verre afstand visuele
steunpunten. Fraaie voorbeelden
hiervan zijn die bij Spijk. De ingepol
derde uiterwaarden, die grotendeels
samenvallen met het
Rijnstrangengebied, omsluiten
aan noord- en oostzijde het Gelders
Eiland. Deze uiterwaarden bestaan uit
afgesneden oude Rijnarmen met daar
tussen en daarlangs bedijkte uiter
waarden, bestemd voor agrarisch
gebruik. Van bebouwing is nauwelijks
sprake en de ontsluiting is slecht.
Kommen, relatief laaggelegen afzet
tingen van zware rivierklei achter de
oerverwallen, hebben helaas in veel
gevallen hun oorspronkelijk karakter
verloren. Kommen, gekenmerkt door
hun openheid, vindt men in het
centrale deel van de Over-Betuwe
en tussen Westervoort en Zevenaar.
Stroomruggen en oeverwallen, de wat
27
