Varende monumenten
Al enkele jaren is de Bond Heemschut ook alert als het om het behoud van
historische schepen gaat. Op 22 juni werd in Gouda het eerste traditionele
zeilschip in het Register Varende Monumenten ingeschreven.
LEO VAN DERMEULE
Sail '95 in Amsterdam. Links het VOC-schip de Batavia, (foto Jaap Kamerling).
AJ eerder schreven we in Heemschut
over oude schepen en havenbuurten
langs de kaden waarvan deze varende
overblijfselen uit een nog tamelijk
nabij verleden bij uitstek thuishoren.
Vaak worden ze ingericht als tweede
woning, pleziervaartuig of als charter
schip, te huur voor groepen. Dat
laatste is een hele bedrijfstak aan het
worden, er zeilen op dit ogenblik ruim
400 schepen in ons land rond die te
huur zijn. Het begon allemaal in de
late jaren '60 en '70. Een hang naar
vrijheid, onafhankelijkheid, het letter
lijk willen loskomen van het gespan
nen gedoe op de wal deed nogal wat,
veelal jonge lieden kiezen voor een
bestaan op een schip. De laatste echte
zeilende vracht- en vissersschepen
waren toen al weer enkele decennia
van het water verdwenen. Maar overal
in het land lagen ze nog, met of zonder
masten en zwaarden. Soms wanstaltig
opgebouwd als woonschip, in gebruik
als opslagplaats of langzaam wegte
rend en uiteindelijk half gezonken als
roestbak op een vergeten plek. Maar
ze werden opgespoord en met inzet
van veel vrije tijd, geld en moeite weer
opgeknapt. Nu kun je een Staverse jol
of een tjotter nog wel puur als hobby
houden maar met een klipperaak of
oostzeetjalkvan rond de 25 meter
lengte wordt dat toch een ander
verhaal. Uit de nood werd de deugd
geboren, een ieder die de ervaring van
het leven op zo'n romantisch oud zeil
schip wilde ondergaan kon aanmon
steren, werd geacht aan te pakken en
moest daarvoor nog betalen ook! De
opzet lukte en daarmee was de nog
immer groeiende vloot van traditio
nele schepen van een economische
basis voorzien. Begon het allemaal
met zeilschepen alras meldden zich
Statenjacht Friso, een houten boeier
(foto L. v.d. Meule)
ook bevlogen eigenaars van stoom
schepen, scherpe zeiljachten (jachten
met gepiekte romp en kiel of
midzwaard) en zelfs (diesel)motor-
schepen. Ook sloepen onder zeil,
kotters en zelfs buitenlandse schepen
konden worden opgeknapt.
FONV
Er zijn op dit ogenblik diverse vereni
gingen van eigenaars van monumen
tale boten die zijn gebundeld in de
Federatie Oude Nederlandse
Vaartuigen (FONV). Wilde zo'n jaar
of vijf een aanzienlijk deel van het
roerige schipperswereldje nog weinig
of niets weten van officiële bescher
ming voor hun troetelkinderen, waar
voor registratie de eerste aanzet zou
kunnen worden - men vreesde gezeur,
regeltjes - ambtelijke soeza en wat al
niet meer, het lijkt erop dat men over
stag is. Als je nu toch van plan bent om
jezelf allerlei moeite te getroosten om
je schip zo authentiek mogelijk in de
vaart te houden dan kan wat medewer
king daarbij van de overheid, in welke
vorm dan ook, eigenlijk toch weinig
kwaad. Het gaat om zaken als
voldoende ligplaatsen, liefst met sani
taire voorzieningen, werfjes waar
gehellingd en opgeknapt kan worden,
niet al te dure brandstof en misschien
in de toekomst zelfs subsidie op
restauratie en onderhoud. Die subsi
die levert een hele rij problemen op.
Wat is een varend monument? Welke
maatstaven leggen we aan voor erken
ning als zodanig? Moet zo'n schip per
se in Nederland gebouwd zijn of is het
voldoende dat het meestentijds in
Nederland heeft rondgevaren? Welke
leeftijd moet zo'n schuit hebben,
nemen we dieselmotorschepen wèl en
benzinemotorschepen niet op? Het
heeft de FONV in samenwerking met
het Projectbureau Industrieel Erfgoed
(PIE) van het ministerie van OCW
heel wat hoofdbrekens gekost, maar
het register met criteria en al is er.
Museumhaven Gouda
De gemeente Gouda zet met zijn
museumhaven en het streven om de
aloude vaarverbinding tussen IJssel en
Gouwe door de binnenstad heen in
ere te herstellen zijn beste beentje
voor waar het gaat om voorwaarden
scheppend beleid. Het was dan ook
deze gemeente die de eer ten deel viel
een aantal oude schepen te verwelko-
21
