Beemster wereldmonument?
Gepantserde deur van Fort Spijkerboor.
FortZuidwijkermeer.
Een lange belegering
De kring rond Amsterdam was ruim
genomen. Deze varieerde van 10 tot
18 kilometer, zodat met de toenma
lige stand der militaire techniek een
artilleriebombardement de hoofdstad
niet kon raken. Bovendien bleef het
gebied erbinnen groot genoeg om vee
te weiden, voedsel te verbouwen en
transporten te regelen om zodoende
een belegering lang te kunnen
volhouden.
Langs de Zuiderzee werd niet in de
mogelijkheid van inundaties voorzien
en werden geen vestingwerken
gebouwd. Het terrein was daar
immers moeilijk begaanbaar en de
verdediging aan die zijde werd geacht
een taak van de marine te zijn. Alleen
bij Durgerdam en Diemerdam plaatste
men twee kustbatterijen, die de
toegang tot Amsterdam moesten
beveiligen.Om te verhinderen,dat
schepen met een geringe diepgang de
hoofdstad konden bereiken werd het
fort Pampus op het gelijknamige
eiland gebouwd. In de oorspronkelijke
plannen van de Stelling kwam het fort
niet voor. In de havenmond van
Brug van Fort Krommeniedijk.
IJmuiden kreeg het daar geplaatste
fort de taak de zeesluizen te bescher
men en het Noordzeekanaal af te
sluiten. Oorspronkelijk lag het fort
aan de noordkant van de havenmond
en was daar vrij kwetsbaar. In 1910
werd versterking nodig geacht in de
vorm van twee kustbatterijen en twee
landbatterijen. In 1919 behoorde het
niet meer tot de Stelling.
Door de techniek achterhaald
Hoe groot- voor die tijd- de verde
digende kracht ook geweest mag zijn
van de Stelling, nooit is deze in de
gelegenheid geweest dat in de praktijk
te bewijzen. Al na 1890- het beton was
dus eigenlijk nog nat en miljoenen al
betaald- worden de kalibers van de
vuurmonden steeds groter. Vlak voor
de Eerste Wereldoorlog nemen de
Duitsers een 42 cm mortier in
gebruik, die ze in 1893 al aan het
uitproberen waren. De projectielen
worden ook steeds sterk verbeterd:
voorheen tastte een brisantgranaat
slechts de buitenkant van de beton-
dekking aan maar in 1908 gebruiken
de meeste legers al een granaat, die
eerst diep in het beton doordringt om
pas daarna tot ontploffing te komen.
Zo kon een overspanning van 5 meter
en 1.80 meter dik beton volkomen
vernield worden. Daaraan danken wij
het dus, dat deze Stelling een monu
ment genoemd kan worden, dat als
zodanig nog in zijn oorspronkelijke
staat bewaard bleef, al is het dan in 1960
officiéél als vestingwerk opgeheven.
Jan Derk Gerritsen
Heemschut Noord-Holland.
In de Schermer is men verbaasd over
het feit, dat niet hun polder maar de
ernaast gelegen Beemster is voorge
dragen bij de UNESCO als droogma
kerij van wereldniveau. De Beemster
kreeg de voorkeur boven de Schermer
omdat ze het meest zuivere voorbeeld
in Nederland is van de verwerking van
Italiaanse cultuurtractaten. Het
Beemster cultuurlandschap is stelsel
matig opgebouwd aan de hand van een
schaakbordpatroon. Beplanting
markeert de wegen, waardoor het idee
van groene kamers wordt gecreëerd,
aldus de overweging.
De Schermer denkt daar anders over.
Daar zegt men: nergens dan alleen in
de Schermer zie je een gedecentrali
seerd bemalingssysteem of een polder
met een eigen binnenboezem. De
Beemster daarentegen werd verdeeld
in grote afdelingen, die rechtsstreeks
op de ringsloot afwateren. Zo gebeurde
dat overal behalve in de Schermer.
Uniek vinden ze in de Schermer
bovendien, dat de kolken van de molen
gang nog aanwezig zijn en terwijl er
in de Beemster nog maar één koren
molen staat, zijn er in de Schermer
nog 11 watermolens bewaard gebleven.
18
