De Stelling van Amsterdam
wereldmonument?
m
m
Zou de Stelling van Amsterdam ooit op de lijst van monumenten van de
wereld komen Hij blijkt in elk geval kandidaat te zijnnu deze grootste
verdedigingslinie van Europa onlangs naast 9 andere monumenten
(o.m. Noordoostpolder.molens Kinderdijk, Sanatorium Zonnestraal en de
Amsterdamse grachtengordel) voorgedragen werd voor de desbetreffende lijst
van de UNESCO.
Bij de afscheiding van België in 1830
werd een herziening van ons oude
vestingstelsel, dat voornamelijk geba
seerd was op de verdediging van de
grenzen, noodzakelijk geacht. Met de
Franse overheersing nog vers in het
geheugen moest een andere strategie
bedacht worden om belangrijke stede
lijke knooppunten in Europa te bevei
ligen tegen vijandelijke aanvallen. De
eerste kringstellingen, bedoeld als
reduit (vluchtschans) voor het leger
werden in de veertiger jaren van de
vorige eeuw aangelegd rond Parijs en
Lyon.Toch duurde het nog tot 1874
voordat de Vestingwet werd aangeno
men, die de basis legde voor de
Stelling van Amsterdam. Bergen op
Zoom behoefde zich niet vroom meer
te tonen: onze zuidelijke barrièreste
den hadden hun best gedaan maar
werden bedankt.
Zoals zoveel steden kende natuurlijk
ook onze hoofdstad zijn ommuring.
Rond 1850 ligt de stad nog veilig
binnen de Singelgracht, versterkt met
wallen en bastions.Als in de tachtiger
jaren, die daarop volgen de Pijp, de
Dapperbuurt en het Vondelpark inge
tekend zijn en wel buiten de oude
stadsgrenzen, hebben die oorspronke
lijke versterkingen geen zin meer. En
als betrof het een stadsprovincie-idee
avant la lettre trekt het Amsterdamse
potlood een cirkel van maar liefst 135
kilometer rond de veste en ontwerpt
daarmee het grootste nationale reduit
van Europa: de Stelling van Amsterdam.
De op een na grootste is dan en ook nu
nog steeds die van Parijs met slechts
33 kilometer.Ook Metz en Antwerpen
halen er niet bij.
De Vestingwet van 1874 was een
typisch Hollandse wet want de meeste
linies en stellingen, die erin ter sprake
kwamen betroffen inundaties.
Overstromingen mochten dan zeker
historisch gezien onze grootste vijand
zijn in het laaggelegen vaderland, we
wisten- misschien wel vanwege die
geschiedenis-hoe we door sluizen en
opzettelijke dijkdoorbraken die oude
vijand tot onze bondgenoot in de strijd
tegen een belager moesten maken.
Ook bij de Hollandse Waterlinie werd
de voornaamste strategie gevonden in
de inundaties. Deze linie, waarvan de
verdedigingslijn via Woerden en
Schoonhoven liep werd in 1815
door de Nieuwe Hollandse Waterlinie
vervangen en moest de rijke provincie
Holland tegen een aanvaller bescher
men. Die nieuwe linie liep van de
Zuiderzee via Muiden en Naarden
richting Utrecht, Jutphaas en Vreeswijk
naar de Nieuwe Merwede en de
Biesbosch.
De Stelling van Amsterdam, waarvan
de bouw in 1880 al in volle gang was en
die begroot was op 31 miljoen gulden
maar uiteindelijk meer dan een veel
voud daarvan gekost heeft, diende ook
als toevluchtsoord voor de troepen, die
zich noodgedwongen van de Hollandse
Linie moesten terugtrekken.
17
JAN DERK GERRITSEN
4 w
Fort Marken-Binnen, in gebruik bij de regionale brandweer ter plekke, (dia's van Derk-Jan Gerritsen,
Haarlem)
Fort Krommeniedijk.
Amsterdam en zijn benauwde veste
Hollands glorie
