uu.u
iiiiu
£VÏ«S
feSg£
S\?* N
^.iii'ii ila^a»
Gevelsteen in de kanontoren, waarschijnlijk 17de
eeuws. Duidt op antagonisme tussen de Stad
Groningen en de Ommelanden in de 15de eeuw,
handel werden kapitalen verdiend.
Renteniers lieten kasten van huizen
neerzetten. Vaak naar een ontwerp
van aannemer-architect Oets de Leeuw
Wieland, die met gemak in verschil
lende stijlen bouwde. Let u ook op het
raadhuis, uit 1925, dat gebouwd is in
de stijl van de Amsterdamse School.
Van Loppersum gaan we verder rich
ting Usquert. We passeren Zeerijp.
Hier stonden vier borgen. Bij het
wierdedorp Westeremden komen we
in het stroomdal van de Fivel, een van
de oude natuurlijke waterlopen in
Groningen. In de naam
'Westeremden' zit nog het
Germaanse 'emeta' wat 'monding'
betekent. Ooit stond hier water en
verbleef men op heuvels. Het dorp
Middelstum bestaat uit een serie
wierden, die aan elkaar gegroeid zijn.
Toornwerd, de naam zegt het, is ook
weer een wierdedorp. Steeds worden
wij getroffen door de schoonheid van
die compacte,oude bebouwing op de
wierden, de verhogingen in het land
schap, met daar omheen de weidsheid
van de velden.
Even buiten Middelstum zien we
geknotte linden staan bij het borgter-
rein dat hoorde bij de verdwenen borg
Ewsum. Wat nog rest van deze eens
machtige borg is een ronde kanonsto
ren, een oude gracht en het
schathuis(schuur). Het borgterrein en
de opstallen worden met zorg onder
houden door de Groninger
Borgenstichting.
Aandachtige zorg zie je hier overal aan
af, aan de woningen, de tuinen, de
akkers. Lachende dorpelingen en
wilde bloemen in het koren maken het
plaatje compleet.
Dit gebied zit vol geschiedenis en
cultuur. Kantens is een radiair wierde
dorp, de kerk staat in het midden en de
woningen en boerderijen staan in een
cirkel er omheen. De wierde Helwerd
was de plaats waar de zendeling
Liudger de blinde bard Bernlef
ontmoette en hem van zijn blindheid
genas. De kerk van Rottum was
onderdeel van een kloostercomplex.
Het begint ons bijkans te duizelen.
Usquert
Dan zijn wij bij Usquert, waar we het
raadhuis van Berlage zullen bezichti
gen. Een apart artikel in dit tijdschrift
M
mVmm
Entree Hotel Restaurant 'Spoorzicht' in Loppersum.
is aan dit raadhuis gewijd.
Usquert was in de jaren '30 in
Nederland het dorp met naar verhou
ding de meeste miljonairs. Er staan
veel rentenierswoningen. En de boer
derijen in deze streek zijn enorm, de
onderkelderde voorhuizen zijn opge
trokken in Neo-klassicistische stijl, in
'boeren'Jugendstil of in de stijl van de
Amsterdamse School. We zijn dan ook
in het rijkste deel van de provincie.
Die rijkdom komt voort uit de
opbrengsten van de akkerbouw.
Mansholt
Uit deze streek zijn vele geleerden
voortgekomen, o.a. de bekende sociaal
geograaf E. W. Hofstee, en uit het
Groninger land vertrokken bestuur
ders om in Den Haag het land te
regeren. Zo was de onlangs overleden
oud-minister Sicco Mansholt zoon van
een Groninger hereboer.
Voorbij Usquert, naar het noorden,
komen we op land dat nooit bewoond
is geweest voordat het bedijkt werd.
Hier zijn geen wierden te vinden. Het
is na 1813 bedijkt en we treffen een
vlak, wijd landschap aan, gedomineerd
door forse boerderijen.' Groot Zeewijk
vind je hier met de grootste boeren
schuur van Nederland, gebouwd in
1815.
Het noordelijkste punt dat we
bezoeken tijdens de excursie is
Noordpolderzijl, aan de Waddenzee.
We klimmen tegen de dijk op en
ruiken de typische waddenlucht.
Deze moderne dijk op Delta-hoogte
verkleint het volume van de 19de
eeuwse sluis en van het oude 'ziel-
hoes', nu café. Het is hier zeer rustig,
we kunnen wel uren over het wad en
het water kijken. Het geschreeuw van
de scholeksters haalt ons echter uit
onze mijmeringen. We moeten weer
verder.
Het volgende reisdoel is de
Menkemaborg in Uithuizen. Over
deze 'parel' leest u elders in dit blad.
Via Warffum, Baflo, Winsum en
Adorp gaan we weer terug naar de stad
Groningen. We rijden door het zeer
oude cultuurlandschap van het
Reitdiep. Gelukkig gaan de plannen
van de gemeente Groningen om hier
een woonwijk te laten verrijzen niet
door.
Onze tocht is ten einde. Nog lang
blijven de opgedane indrukken nazin
gen in het hoofd. Dat zijn indrukken
van pracht en harmonie, en het besef
van het grote culturele en historische
bezit van deze provincie wordt weer
eens bevestigd. Vindt u dit hoogdra
vend klinken? We nodigen u van harte
uit om zelf te komen kijken.
Saskia Simon, PR-medewerker
Heemschut Groningen.
Met dank aan Philip Bosscher en Reint
Wobbes.
1
