Versteende huisnamen in Sittard
A.M.P.P.JANSSEN
Wie na april 1993 de binnenstad van Sittard niet m.eer bezocht heeft, zal bij
een wandeling in deze plaats constateren dat de stad vijfentwintig kleine
monumentjes rijker geworden is. Werden voorheen in Sittard slechts twee
gevels gesierd door een stenen reliëf m.et de naam van het huis, nu is dit aantal
meer dan vertienvoudigd. In deze bijdrage willen wij kort op deze wonderbare
stenenvermenigvuldiging ingaan.
Nieuwe gevelsteen.
Huisnamen dateren van voor de
Franse Tijd, toen huisnummering nog
niet werd toegepast. De door de
Fransen ingevoerde nummering
maakte de namen overbodig. Ze
waren niet meer functioneel en
werden nog slechts voor de aardigheid
of voor commerciële doeleinden
toegepast. Vroeger waren ze evenwel
onmisbaar voor de identificatie van de
gebouwen. De naam trof men dikwijls
op een uithangbord aan, soms ook in
reliëf op een steen in de gevel. Voor
degenen die het lezen niet meester
waren, was bij de naam een eenvou
dige afbeelding ervan te zien. Zo toont
de gevelsteen van het Sittardse huis 'In
't vergulde Hirt' uit 1645 een afbeel
ding van een hert en laat die van het
pand 'lm H.Geist' uit 1710 een duif
zien, het symbool van de H.Geest.
Brononderzoek
Toen ter voorbereiding van het 750-
jarig stadsjubileum van Sittard (gevierd
in 1993) een groep onderzoekers de
bronnen voor de stadshistorie systema
tisch doornam, stootte men op tal van
huisnamen. Door het onderzoeken van
kadastergegevens en oude meet- en
cijnsboeken wist men van diverse
namen de vroegere locatie nauwkeurig
te achterhalen. Zo konden huisnamen
aan nog bestaande panden gekoppeld
worden. De geschiedenis van de
meeste panden gaat terug tot 1677. In
dit jaar ging een aanzienlijk deel van de
stad in vlammen op door toedoen van
de troepen van de Zonnekoning
LodewijkXIV. Van enkele panden zijn
al gegevens bekend uit de vijftiende
eeuw: 'im Muhleneisen' (1461) en 'die
Kloek' (1470). Opvallend zijn de veelal
Duitse benamingen, maar dit is toch
niet vreemd, wanneer men bedenkt dat
Sittard van 1400 tot 1794 tot het
hertogdomjulich (Gulik) heeft
gehoord. Bij het bedenken van namen
ging men met veel fantasie te werk. Zo
vindt men aan de ene zijde van de
Heistraat, die voor het midden van de
Gevelsteen uit 1710.
zestiende eeuw Looiersstraat heette,
een huis met de naam 'der Vorholl',
aan de andere zijde ligt 'das Paradeis'.
Het gevelstenenproject
In de ban van het stadsjubileum
lanceerden onder meer Th. Oberdoif
en A. Sluijs het idee de oude huisna
men terug te brengen in de vorm van
gevelstenen. De afdeling Beeldende
Vormgeving van de Hogeschool
Katholieke Leergangen Sittard
ontfermde zich over de praktische
uitvoering. Het ontwerpen, vervaardi
gen en beschilderen vormde voor de
studenten een afstudeerproject. De
gevelstenen laten zien, hoe oud en
nieuw kunnen harmoniëren, terwijl
ook het volkse karakter erin niet
ontbreekt. De vijfentwintig beste
stenen werden in april 1993 in de
gevels geplaatst op kosten van de
gemeente en de huisejgenaren.
Posteren brochure.
Voor de plaatsing zijn de nieuwe gevel
stenen op de gevoelige plaat vastgelegd.
Deze foto's zijn nu verwerkt tot een
'gevelstenenposter', waarop naast de
vijfentwintig nieuwe stenen ook vier
echte historische stenen afgedrukt zijn.
In een begeleidende brochure vindt
men tekst en uitleg. De poster en de
Nieuwe gevelsteen:Der Morian.
brochure (exclusief verzending en
verpakking f 12,50), uitgaven van de
Stichting Historie Sittard, zijn te
bestellen bij de Gemeentelijke
Archiefdienst Sittard (Hub
Dassenplein 1, Sittard, 046-596666).
Dat het project inspirerend kan
werken, blijkt uit het volgende. In de
Sittardse Begijnenhofstraat verscheen
aan een gèvel op particulier initiatief
een nieuwe gevelsteen met een afbeel
ding van een begijn met een spiegel en
het onderschrift 'in de ijdele Begijn'.
A.M.P.P. Janssen is bestuurslid van de
Afdeling Limburg van Heemschut.
36
