Berlage in Usquert
Je ziet hem van verre, de bakstenen toren van het voormalige Raadhuis van
Usquert. Het gebouw is opvallend tussen de huizen van het plattelandsdorp in
het noorden van Groningen. Bij de opening van het Raadhuis in 1930 sprak
de burgemeester de volgende woorden: Men had verlangd een gemeentehuis
te bekomen, dat wat stijl en lijn betreft, zo weinig mogelijk afhankelijk was
van de wisselende smaak der tijden. Vandaar dat we ons gewend hebben tot
Neerlands grootsten bouwmeester van den tegenwoordigen tijd, den Heer Dr.
Berlage.
ALIEN ZWART
Het voormalige Raadhuis van Usquert.
14
De keuze voor Berlage heeft tot
gevolg gehad dat voor het Raadhuis
van Usquert nog altijd veel belangstel
ling bestaat. Toen het in 1990 als
gevolg van een gemeentelijke herinde
ling leeg kwam te staan, nam de
Vereniging Hendrick de Keyser het
gebouw over, met de intentie het het
in- en uitwendig gaaf bewaarde
gebouw voor de toekomst te behou
den én er een nieuwe bestemming
voor te zoeken.
Een nieuw Raadhuis in Usquert
In de jaren twintig was Usquert een
agrarisch dorp met zo'n 1750 inwo
ners. Onder hen een aantal rijke, goed
opgeleide boeren, een vooruitstre
vende burgerij en strijdbare landarbei
ders. Vertegenwoordigers van de drie
groepen troffen elkaar in het gemeen
tebestuur en al waren de belangen
soms tegengesteld, ééns waren ze het
over het voornemen een gemeente
huis te laten bouwen. Het idee van
burgemeester Welt - die belangstel
ling voor architectuur had - om het te
laten ontwerpen door de landelijk
bekende architect dr. H.P. Berlage
(1856-1934) werd niet zo gemakkelijk
geaccepteerd; het voorstel werd in
1928 uiteindelijk aangenomen met
een stemverhouding van vier tegen
drie in de Raad. Berlage, die inging op
het verzoek van B en W om zich te
belasten met het ontwerp, had nog
niet veel publieke opdrachten uitge
voerd. De opdracht voor Usquert was
niet een gemakkelijke, want de archi
tect kreeg gelijk een aantal beperkin
gen opgelegd. De gemeente waar
schuwde hem ervoor dat het gebouw
niet groot moest worden, stelde aller
lei eisen ten aanzien van de situering
en afmetingen van de verschillende
ruimten, sprak een voorkeur uit voor
een bepaald soort tegels en de
Rijksarchivaris eiste bovendien een
ventilatieraam in zijn kamer.
De toren
Berlage kwam met een voorlopig
schetsontwerp waarin hij op enkele
punten afweek van de wensen van het
gemeentebestuur. Dat was echter
geen enkel probleem, zoals bleek uit
de reactie van het gemeentebestuur:
'de algemeene inrichting van het
geprojecteerd gebouw heeft op ons
een gunstige en prettige indruk
gemaakt'. Zelfs over de opvallende
toren, die Berlage in het ontwerp als
afzonderlijk element tegen het volume
van het gebouw had geplaatst en die
wat hoger was uitgevallen, werd met
