gi5iS59
r*«S555
r
Station Echt: zinvolle herbestemming.
dies aan herstel van het monumenten
bestand in dat zelfde decennium - en
ik heb daar als voorzitter van een
monumentencommissie in een
middelgrote Nederlandse gemeente
wel enige notie van - kan slechts
beseffen om wat voor astronomische
bedragen het hier gaat. Ter illustratie
wil ik u graag wat voorbeelden tonen
van voorbeeldige restauratie (en
herbestemming) die we de afgelopen
twee jaar hebben voltooid en waarvan
de uitgaven al weer vallen buiten de
genoemde 220 miljoen: Wolvega,
Echt, Goor, Delden, Hoorn, Den
Haag Hollands Spoor en de perronkap
Amsterdam CS.
Niet ongebreideld uitbreiden
Om onze vorige President-directeur
te citeren: 'het is een loden last, die wij
met ere dragen'. Maar ik voeg daar aan
toe: we zullen ons met hand en tand
verzetten tegen een verdere lastenver
hoging door een ongebreidelde
uitbreiding - via het lopende
Monumenten Selectie Project (MSP)
-van ons monumentenbestand.
In 1996 zal onze NV - conform de
medio '92 door de Cie Wijffels aan de
regering gepresenteerde voorstellen -
van een semi-overheidsbedrijf zijn
omgebouwd tot een zelfstandige zake
lijke onderneming die op eigen benen
moet staan. Opgesplitst in een aantal
business-units en service-units met
eigen verlies- en winstrekening,
waarbij uitsluitend de nieuwe infrastruc
tuur door de rijksoverheid a fonds
perdu zal worden gefinancierd zoals
dat bij autowegen en waterwegen het
geval is.
Alle vervangings-investeringen van
bijvoorbeeld de BV NS-Reizigers zijn
voor eigen rekening en zullen uit de
opbrengsten van het reizigersvervoer
moeten worden opgebracht. De
huidige rijkssubsidiëring van NS zal
geheel verdwijnen. Het moet ieder
van u duidelijk zijn dat in die verzake
lijkte omstandigheden NS nooit zal
toestaan dat eerdergenoemde bedra
gen via vermenigvuldiging van het
monumentenbestand het tweevoudige
zullen gaan bedragen van de huidige
lasten (of nog erger). Gemeenten, die
vanuit zo'n MSP alle meer dan 50 jaar
oude NS-gebouwen, mooi of lelijk, als
'karakteristiek' of'beeldbepalend' of
'typologisch interessant' maar klakke
loos op de monumentenlijst plaatsen -
en dat komt vóór momenteel! - zullen
op vastberaden bezwaarschriften
kunnen rekenen. De gemeente
Roosendaal plaatste onlangs alle -
maar dan ook alle - objecten en
gebouwen, die daar op het emplace
ment aanwezig zijn en 45 jaar of ouder
zijn, kritiekloos op de
Monumentenlijst en wij zullen zo'n
besluit tot aan de Raad van State toe
aanvechten.
Omgekeerd echter zal ik u ook inzicht
geven in de vele stationsgebouwen die
wij onlangs in nauw overleg met de
Rijksdienst van de Monumentenzorg
hebben genomineerd óm toegevoegd
te worden aan de lijst van
Rijksmonumenten. Daarmee die NS-
lijst van Rijksmonumenten méér dan
verdubbelend, maar tegelijk in het
huidige gedecentraliseerde beleid aan
Provincies en gemeenten een duidelijk
signaal afgevend van: 'en nu is het
genoeg!'
Moeilijkste categorie
Maar éérst terug naar de moeilijkste
categorie: behoud en hergebruik van
leegstaande overtolligheid. NS kent
nog een zeer groot aantal grotendeels
leegstaande of niet meer te benutten
stationsgebouwen, die hooguit door
enige honderden reizigers per dag
worden bezocht en qua NS-bestem-
ming op z'n best nog een bescheiden
wachtruimte of een - enige uren per
dag bemenst - 1 loketplaatskaarten-
kantoortje bevatten.
Het is die categorie die ons het meeste
kopzorg en overleg met gemeentelijke
overheden en stichtingen oplevert.
Opnieuw geldt voor de verzakelijkte
NS-onderneming na 1996, die ik
zojuist schetste, dat geen zinnig mens
van die NS mag verwachten dat zij
- naast die honderden miljoenen die
wij spenderen aan het behoud van ons
werkelijke culturele erfgoed - ook die
in het geheel niet beschermde catego
rie als overtolligheid op eigen kracht
overeind houden zonder financiële
participatie van derden, op het
moment dat NS Vastgoed of NS
Stations te kennen heeft gegeven er
'geen brood in te zien'.
En evenmin zullen we erin berusten
dat die bescherming ons zal worden
afgedwongen door na de MIP/MSP-
projecten deze stations, leegstaande
seinhuizen, wegkwijnende goederen
loodsen of nutteloze overwegposten
als een haas op een monumentenlijst
te plaatsen.
Kosten verdelen naar rato
Maar we zijn wel bereid om intensief
te overleggen over hergebruik en
herbestemming met verdeling van de
kosten naar rato. Gemeentebesturen
die dat proces met ons doorlopen
hebben, zullen moeten toegeven dat
we dit gezelschapsspel de laatste jaren
loyaal en met geduld en volharding
hebben meegespeeld.
Bij die herbezinning speelt een groot
aantal factoren een rol, zoals:
- bedrijfspresentatie (zolang NS er
blijft stoppen)
- vervoersomvang (een abri is vaak
voldoende)
- gebruikswaarde
- huisvestingsmogelijkheden perso
neel (bijv. hergebruik als dienstge
bouw)
- cultuurhistorische waarde (die door
NS moet worden onder schreven)
en
- financieel economische haalbaar
heid (geen goed geld naar kwaad
geld gooien).
Welke mogelijkheden tot hergebruik?
Daarbij kan onderscheid worden
gemaakt tussen hergebruik voor eigen
doeleinden en hergebruik door
anderen d.m.v. verhuur. Bij nog in
exploitatie, zijnde stationsgebouwen te
beheren door NS Stations, bij afgesto
ten stationsgebouwen langs voorma
lige spoorlijnen en bij overige gebou
wen vrijwel altijd door NS Vastgoed.
Van eerstgenoemde categorie (eigen
hergebruik) is Meppel één van de vele
voorbeelden. Het station van Meppel
was aanvankelijk in de jaren '80.
bestemd om door nieuwbouw te
worden vervangen, maar is
na de nodige voorstudie con amore
inwendig volledig gerenoveerd en
zodanig heringericht dat het als beeld-
