Landelijke bouwkunst in Zuid-Holland
De Stichting Historisch Boerderij-onderzoek verzamelt en beheert
documentatie van traditionele boerderijen uit heel Nederland. Het archief
bevat inmiddels zon 100.000foto 's en 10.000 tekeningen. Deze collectie
bestaat deels uit oudere verzamelingendeels uit door de stichting zelf
vervaardigd materiaal. Vooral dit laatste heeft een hoge documentaire
waarde.
Om deze interessante collectie onder de aandacht te brengen van een breder
publiek, publiceert de SHBO een gedeelte van haar tekeningenm,ateriaal in de
vorm van een serie losbladige documentatiemappen. Van elke provincie zal een
dergelijke map worden uitgegeven.
JL JSfe
E.L. VAN OLST
Boerderij Ofwegen in Woubrugge.
Eerder verschenen in deze serie al
mappen over de boerderijen in de
provincies Noord-Brabant, Noord-
Holland en Utrecht. Nu is ook de map
Landelijke bouwkunst Zuid-Holland
verkrijgbaar.
De map bevat een groot aantal fraaie,
gedetailleerde opmetingstekeningen
op A3-formaat (29,7 x 42 cm) van
oude Zuidhollandse boerderijen en
bijgebouwen. De tekeningen zijn zo
geselecteerd dat zij een zo breed
mogelijk beeld geven van de boerde-
rijvormen en constructies in de
verschillende regio's door de eeuwen
heen. Daarnaast zijn in de map ook
foto's opgenomen, en een tekst over
de historische ontwikkeling van de
boerderijen. In deze beschrijving
wordt steeds verwezen naar de afbeel
dingen, waardoor het verhaal ook voor
de leek goed te volgen is. Men kan
zich hiermee op eenvoudige wijze
een duidelijk beeld vormen van de
geschiedenis en karakteristieke
kenmerken van de Zuidhollandse
boerderijen.
Boerderijen in Zuid-Holland
In de provincie Zuid-EIolland zijn
veel verschillende boerderijvormen te
vinden. Omvang, indeling en uiterlijk
wijken soms sterk van elkaar af,
evenals de gebruikte bouwmaterialen.
Toch heeft onderzoek uitgewezen dat
al deze vormen te herleiden zijn tot
slechts één of twee eenvoudige, laat
middeleeuwse uitgangstypen. Uit deze
vormen zijn in de loop der eeuwen
allerlei variaties ontstaan door aanpas
sing aan de plaatselijke omstandighe
den. Factoren die daarbij een rol
speelden waren onder meer welvaart,
grondsoort, bedrijfsvorm en -grootte,
bouwmaterialen, nabijheid van steden,
overstromingsgevaar, veranderingen
in woongedrag, status en traditie.
Bepaalde factoren zijn per streek
gelijk; ook de boerderijen hebben
dan veel gemeen. We spreken hier
van streektypen. Daarbinnen bestaan
echter allerlei variaties, die te maken
hebben met bedrijfsvorm, welvaart en
persoonlijke voorkeur van de bewo
ners. Vooral tussen oude en nieuwe
vormen in dezelfde streek kunnen
grote verschillen bestaan. Ook in
het verleden paste men de gebouwen
voortdurend aan de behoeften van
mens en bedrijf aan.
Het oosten
De boerderijen in het oosten van
Zuid-Holland sluiten nauw aan bij die
in de aangrenzende provincies. Hier
heeft het gemengde bedrijf nog lang
overheerst. De gebouwen hebben een
compacte vorm met breed grondplan
en lage zijgevels. Woon- en werkfunc-
ties bevinden zich onder één door
gaand dak. Het bedrijfsgedeelte heeft
een indeling met brede open midden
deel, waarboven zich bergruimte voor
de oogst bevindt. De stallen liggen aan
weerszijden onder het laag aflopende
dak. De bedrijfsingang bevindt zich in
het midden van de achtergevel. In het
zuidoosten vindt men daar vaak nog
brede inrijdeuren. Meer naar het
Boerderij Akkerzorg in Meiissant(Dirksland)
33
