Literatuur:
HEEMSCHUT ACTIEF
Noord-Brabant
Kantoor Sociale Dienst niet slopen
Stadssilhouet aangetast
Utrecht
Wilhelmina Mavo niet slopen
Noord-Holland
Vondelpark verzakt
De resten van het middeleeuwse kerkje van Ens op de Zuidpunt van Schokland
Emmeloord. Ondanks het steeds maar
weer verbeteren van de dijken, met
alle beschikbare middelen, turf, klei,
zeewier, stenen, houten palen en zelfs
koemest (de zogenaamde Schokken),
halveerde de oppervlakte van
Schokland tussen 1600 en 1800. In
de 18de eeuw werd serieus overwogen
om een deel van het eiland aan de zee
prijs te geven. De strategische ligging
aan de scheepvaartroute van de IJssel
naar Holland- sinds 1628 had
Schokland een vuurbaak- voorkwam
dit. De Schokkers bleven op hun
eiland wonen. Maar iedere storm
betekende een aanslag op de dijken
rond het eiland.
In 1859 ontruimd
Rond 1800 was Schokland alleen
nog maar omgeven door een paalwerk.
Het eiland was inmiddels zo klein en
moerassig geworden dat landbouw
eigenlijk niet meer mogelijk was. Daar
kwam bij dat ook de inkomsten uit de
visserij terug liepen; door tegenval
lende vangsten was de vissersvloot
sterk verwaarloosd. Maar het onder
houd en herstel van de dijken bleven
handenvol geld kosten. In 1859 viel
het doek voor de bevolking van
Schokland: het eiland werd, op bevel
van Koning Willem. III, ontruimd.
Wandelend rond de terp van
Middelbuurt begin je iets van deze
geschiedenis te begrijpen. Een klein
stukje van het oorspronkelijke paal
werk is behouden gebleven. Een
groter deel, rond de pastorie, is gere
construeerd. Tot hier stond dus steeds
het water. Om een foto te kunnen
maken loop ik van de terp af. Ik bevind
me nu op de bodem van de voormalige
Zuiderzee! Het is begin januari, het
sneeuwt een beetje en het is ijzig koud.
Op zo'n moment gaat natuurlijk de
lens van mijn fototoestel kapot.
Gelukkig heb ik nog een andere
lens bij me. Verkleumd maak ik
mijn foto's.... Hoe moet het vroeger
geweest zijn om hier te wonen? Je
moet niet bang zijn voor een snijdende
wind, omringd door water!
Veel bebouwing gesloopt
Na de ontruiming van het eiland
werd het merendeel van de bebouwing
met de grond gelijk gemaakt. Slechts
enkele cultuurhistorische monumen
ten zijn bewaard gebleven. Ik noemde
al de kerk en de pastorie van
Middelbuurt. Op het zuidelijkste
stukje van Schokland, de Zuidpunt,
zijn nog bouwfragmenten te vinden
van het middeleeuwse kerkje van Ens.
Enkele tientallen meters verderop zijn
de fundamenten te zien van de vuur
baak van Schokland. Deze vuurbaak
was gebouwd in 1825. De eerste vuur
baak, uit 1628, was in datzelfde jaar
door de zee verslonden. Op het noor
delijkste puntje van Schokland, Oud-
Emmeloord, is een deel van de haven
gereconstrueerd. Het havenbekken is
opnieuw uitgegraven en de steigers,
meerpalen en ijsbrekers zijn hersteld.
Het argument waarom Schokland
een plaats zou moeten krijgen op de
Wereld Monumentenlijst is dat
Schokland een belangrijke herinne
ring vormt aan de Nederlandse strijd
tegen het water. Dit kan moeilijk
ontkend worden, een bezoek aan
Schokland levert hiervan het bewijs.
Math Berkers is geograaf te Raalte en
medewerker van Heemschut
Drs. A.J. Geurts. Schokland, de histo
rie van een weerbarstig eiland.
Zutphen: Walburg Pers, 1991.
Prisma Wegwijzer IJsselmeerpolders.
Utrecht: Het Spectrum, 1984.
Hooge Zwaluwe- De gemeente is van
plan om het voormalig kantoor van de
Sociale Dienst aan het Heereplein te
slopen. Erg verontrustend vindt
Heemschut want het gaat hier om
een zeer beeldbepalend pand op een
markante locatie van zowel architec
tuur- als cultuurhistorische waarde.
Het gebouw is dan ook opgenomen
in de MlP-rapportage. Sloop zou een
groot verlies betekenen.
Cuyk- Heemschut maakt zich grote
zorgen over het stadssilhouet van Cuyk.
Nog in een recent verleden hielden
uitbreidingen van de woonbebouwing
aan de noord- en zuidzijde van de Maas
een zodanige afstand tot het oude
centrum, dat daarmee recht gedaan
werd aan het karakteristieke stadssil
houet met de kerk. Helaas kan dat niet
gezegd worden van de hoge bebouwing,
die nu in het voornemen ligt. Het oude
centrum wordt daardoor vanaf de over
zijde van de Maas aan het oog onttrok
ken. Bovendien wordt de bestaande
stedebouwkundige strtuctuur van
Cuyk verstoord.
En verder zou de verdwijning van de
oude begraafplaats met zijn fraaie neo
gotische kapel moeten worden
heroverwogen.
Rhenen- Heemschut heeft grote
bezwaren tegen de voorgenomen
sloop van de Wilhelmina Mavo. Een
belangrijk monument dreigt daarmee
verloren te gaan: een voor Rhenen
essentieel bouwwerk uit de vooroor
logse jaren in de stijl van de-
Amsterdamse School. Door sloop van
dit gebouw wordt bovendien visueel
een lelijk gat geschapen, dat door de
geplande nieuwbouw niet wordt opge
heven. Heemschut heeft zich reeds tot
staatssecretaris Nuis gewend met het
verzoek het gebouw op de rijksmonu
mentenlijst te plaatsen. De Bond
maakt bezwaar tegen de verleende
sloopvergunning.
Amsterdam- Er komt een nationale
fondswervingsactie om de renovatie
van het bekendste park van Nederland
het Vondelpark te kunnen betalen.
Het park is onlangs voorgedragen
voor de Rijksmonumentenlijst. De
bodem van het Vondelpark, dat een
zeer slechte bodemgesteldheid heeft,
zakt steeds verder en het park veran
dert langzaam in een moeras.
17
