Een bezoek aan Schokland
BK!t v- tï -
mmr Vr -V Ï--
Schokland voorgedragen voor Wereld Monumentenlijst
Staatssecretaris Nuis van Cultuur heeft zeven Nederlandse monumenten
voorgedragen voor een plaats op de World Heritage List. Een van deze
monumenten is Schokland. Reden genoeg voor een bezoek aan dit voormalige
Zuiderzee-eiland.
In volgende afleveringen van Heemschut aandacht voor andere kandidaten
voor de Wereld Monumentenlijst.
MATH BERKERS
De terp van Middelbuurt: Museum Schokland
In het vlakke, wijdse landschap van
de Noordoostpolder valt Schokland
onmiddellijk op. Schokland ligt hoger
dan de voormalige bodem van de
Zuiderzee, ook al zijn de hoogtever
schillen door inklinking na de inpol
dering verkleind. De grens tussen oud
en nieuw land wordt nog meer geac
centueerd door de bomen die rond het
eiland zijn geplant.
Een bezoek aan Schokland begint
natuurlijk bij het museum Schokland.
Museum Schokland ligt op de terp
Middelbuurt. De terp wordt gedomi
neerd door de kerk en de pastorie uit
het begin van de 19de eeuw. De kerk
wordt op dit moment gerestaureerd
en is jammer genoeg tijdelijk gesloten.
Het museum is gevestigd in houten
gebouwtjes, die gegroepeerd zijn rond
het kerkje. Het geheel is opgetrokken
in een historiserende 'Zuiderzeestijl'.
Het museum bezit een uitgebreide
archeologische en geologische collec
tie. Deze collectie is opgebouwd sinds
de inpoldering van de Zuiderzee.
Verder is er een speciale afdeling over
de geschiedenis van Schokland.
Deze geschiedenis van het eiland
Schokland gaat eigenlijk maar terug
tot ongeveer het jaar 1000. Pas toen
werd Schokland een apart eiland.
Voor die tijd vormde het samen met
Urk een veel groter aaneengesloten
veengebied. Nog verder terug in de
tijd, aan het begin van onze jaartelling
was de Zuiderzee nog veel kleiner.
Schokland, Urk en ook Nagele, lagen
toen dicht tegen het 'vasteland' aan,
het omvangrijke veengebied dat zich
uitstrekte van West- tot Noord-
Nederland.
Geschiedenis
De oudste sporen van bewoning in het
gebied rond Schokland zijn al meer
dan 10.000 jaar oud. De oudste bewo-
ningsresten die bij Schokland zelf zijn
aangetroffen, stammen uit de Jonge
Steentijd (4500-1550 v. Chr.). Daarna
is het gebied waarschijnlijk wel
bezocht geweest, maar het is onzeker
of er zich ook mensen permanent
gevestigd hebben. Met name tussen de
jaren 300 en 800 van onze jaartelling
was de zee vrij agressief. Grote delen
van het veenmoeras werden weggesla
gen en voor een deel bedekt door een
laag klei. Pas rond de 9de en 10de
eeuw waren die gebieden weer veilig
genoeg om bewoond te worden. Maar
de zee bleef niet lang rustig. Op de
hogere zandruggen in dit kwelder
landschap werden terpen aangelegd
en dijken gebouwd. De zee eiste
echter voortdurend haar tolIn de
eeuwen daarna bleef de afslag van het
eiland Schokland doorgaan. Het werd
steeds gevaarlijker om er te wonen en
de bewoning concentreerde zich op
drie terpen, Zuidert, Middelbuurt en
Dit kanon, afkomstig uit Blankenham, staat opgesteld naast de kerk van Middelbuurt. Bij hoog water waar
schuwde zo'n kanon de bevolking voor het dreigende gevaar.
16
