Schitterend meesterstuk in het betaalkamertje.
bereiken en men verkreeg die alleen
wanneer alle vereiste vaardigheden
werden beheerst. De meeste kandida
ten hadden een jarenlange training -
van ambachtsknecht tot ambachtsleer
ling - gevolgd. De titel gaf ondermeer
het recht om een ambachtsbedrijf te
voeren. Ook voor het beroep
'Stadsarchitect' kwamen alleen de
ambachtsmeesters - zoals Hendrick de
Keyser of Lieven de Key - in aanmer
king. Van de meestersstukken - de
examenstukken voor het meesterschap
- zijn alleen die van de steenhouwers
en metselaars overgebleven. Die
waren in de architectuur van het
gebouw opgenomen en daardoor
moeilijk te verwijderen. Het gehele
gildekwartier, de toegangstoren, de
betaalkamer en de vergaderkamer op
de eerste verdieping, het halletje en
het kleine torenvertrek op de tweede
verdieping is van buiten en binnen van
meesterstukken voorzien. Die van het
interieur zijn het mooist. Ze zijn van
zeldzaam hoge kwaliteit. De bakste
nen van de metselwerken zijn volko
men glad, strak en volkomen egaal van
kleur. Tegenwoordig vinden we dat
niet eens zo bijzonder. Bakstenen kan
men naar believen uitkiezen. U vraagt,
de baksteenfabrikant maakt het alle
maal voor u. Maar in de 17de eeuw
was de baksteenfabricage niet opti
maal ontwikkeld. De stenen verschil
den onderling van kleur, structuur en
formaat. Om tóch eenheid in het
materiaal te krijgen moesten de stenen
- eer deze konden worden toegepast -
zorgvuldig op kleur geselecteerd, op
maat geschaafd en volkomen pas
Verpulvering van meesterstuk door zoutkristallisatie
worden gemaakt. Het meesterstuk uit
1660 in de betaalkamer van het kwar
tier - een halfronde nis met aan weers
zijden getordeerde zuilen die een
hoofdgestel ondersteunen - toont ons
tot welk een hoog niveau de meester
metselaar was gestegen. De bakstenen
zijn uiterst vakkundig voorbewerkt en
voorgevormd. Zelfs die van de getor
deerde zuilen - waarbij men ook nog
eens rekening moest houden met de
draaiende beweging ervan - sluiten
haast naadloos op elkaar aan (zie illus
tratie).
Maniërisme en renaissance
Bijzonder is het ook dat de meester
proeven op de renaissancistische en
maniëristische bouwwijze zijn uitge
voerd. De leerlingen gebruikten daar
voor boeken met tekeningen van
Italiaanse voorbeelden, zoals het 17de
eeuwse 'Boek voor den leerjongen',
een gildeboek dat bewaard is gebleven.
Markant detail hierbij is dat deze
voorbeelden in de Italiaanse bouw
kunst zelf vaak in natuursteen werden
uitgevoerd en niet in baksteen.
Kennelijk was het homogene karakter
van natuursteen een schoonheidside
aal van de toenmalige meestermetse
laars. De homogeniteit - het voegloze
oppervlak van natuursteen - trachtte
men te imiteren door de voegen tussen
de bakstenen flinterdun uit te voeren.
Op sommige plaatsen is de voeg niet
breder dan twee millimeter! Met
andere woorden: de metselwerken
waren imitaties van natuurstenen
objecten. Ook hierin toonde de
meester zijn ware vakmanschap. Het is
een techniek die naast een haarzuivere
afmeting en bewerking van de baksteen
bereikt werd door een speciale berei
dingswijze van de metselspecie. Die
werd gemaakt van gemalen kalksteen
die lange tijd - een proces van maanden,
soms jaren - onder water had staan
'rotten'. Pas dan verkreeg men een
specie die zo zacht en smeerbaar was
als roomboter. Er wordt wel beweerd
dat men een dode kat in de kalkput
gooide om het rottingsproces te
versnellen.
Veel schade, vooral in trappetoren
Het neusje van de zalm van metselend
Nederland in vroegere tijden vinden
we in de trappetoren van het gilde-
kwartier. Hier zijn de bakstenen van
de meesterstukken nog eens in een
hoek van 3 0 graden - met het verloop
van de trap mee - gemetseld. Het kan
niet anders; de meestermetselaar van
weleer was ook nog eens een reken
wonder.
De meesterproeven zijn - zoals we
zeggen - gespaard gebleven. Toch is
dat niet helemaal waar. De meeste
stukken in de trappetoren en een
aantal in de vergaderruimte van het
gilde, hebben de tand des tijds niet of
gedeeltelijk doorstaan. Het trappeto-
rentje staat al sinds de vorige eeuw uit
het lood en verzakt nog steeds. De
