Icomos
internationale monumentenzorg
VINCENT COLLETTE
World Heritage List
Conventie
Wereldgeweten
Jhr. ir. L.L.M. van Nispen tot Sevenaer
(foto V.M. Collette)
20
Volgens het Nederlandse Comité van Icomos (International Council on
Monuments and Sites) zouden bijvoorbeeld een object als het Paleis op de
Dam en een gebied als de Zuidhollandse Kinderdijk met zijn molens geschikte
kandidaten zijn voor plaatsing op de World Heritage List. Met aanbevelingen
voor deze werelderfgoedlijst en andere monumentenzaken op internationaal
niveau houdt Icomos zich bezig. Jhr. ir. L.L.M. van Nispen tot Sevenaer,
sinds 1991 directeur van het Secrétariat International van Icomos te Parijs:
Icomos is voor elke natie het venster naar de internationale monumentenzorg.
Icomos werd in 1965 in het Poolse
Warschau opgericht, een jaar na de
opstelling van het 'Charter on the
Conservation and Restauration of
Monuments and Sites', beter bekend
als het Venice Charter. Deze interna
tionale, non-gouvernementele organi
satie is volgens Van Nispen 'uniek,
omdat zij de enige internationale
vakorganisatie is, die pretendeert zich
met alle gebieden van de monumen
tenzorg te bemoeien, terwijl de
overige slechts op deelterreinen werk
zaam zijn.' Icomos zet zich in om
theorieën, methoden en wetenschap
pelijke technieken toepassing te laten
vinden in het kader van bescherming
van het architectonische erfgoed. De
organisatie brengt professionele
monumentenzorgers met elkaar in
contact ten behoeve van uitwisseling
van kennis en ervaring. Voor hen
worden trainingsprogramma's en
excursies georganiseerd. Tevens speelt
Icomos een actieve rol bij het maken
en nakomen van internationale afspra
ken over behoud en protectie van
monumenten.
Een zeer belangrijke taak in dit
verband is het uitbrengen van advie
zen aan de Unesco (United Nations
Educational, Scientific and Cultural
Organisation) over de samenstelling
van de World Heritage List. Ook zet
Icomos documentatiecentra op,
waarvan het internationale centrum,
'uniek op het terrein van het wereld
erfgoed', bij hetParijse secretariaat is
ondergebracht. De Icomos-organisa-
tie bestaat uit de General Assembly,
het Executive Committee, en het
Advisory Committee met afgevaardig
den van de National Committees en
de International Committees. De drie
hoofdbronnen van inkomsten zijn:
lidmaatschapsgelden, subsidies en
contracten.
Icomos betrokkenheid bij de nomina
ties voor de World Heritage List vloeit
voort uit de 'Convention Concerning
the Protection of the World Cultural
and Natural Heritage' (Parijs, 1972)
die nu door honderdzesendertig
landen bekrachtigd is. Op basis
daarvan streeft men er naar een zo
duidelijk mogelijk juridisch, bestuur
lijk en financieel kader voor bescher
ming van het erfgoed te scheppen.
Ook Nederland stelde de conventie
mee op, maar ratificeerde die pas in
1992.
Is dat verdrag nu een waarborg voor
een werkelijke bescherming? Van
Nispen: 'Het is onzin te denken, dat
de conventie een echt afdoende
bescherming geeft, maar het is een
hulpmiddel waarmee je in gesprek
kunt komen'. Momenteel staan er op
de lijst zo'n 411 objecten en gebieden.
Voorbeelden zijn de Nubische
tempels in Egypte, die overigens mede
met steun van Nederland gerestau
reerd zijn, het kasteel van Chambord
aan de Loire in Frankrijk, het histori
sche centrum van het Poolse Krakau
en de jonge stad Brasilia in Brazilië.
Naast cultuurmonumenten worden
op advies van de IUCN (voorheen
International Union for the
Conservation of Nature and Natural
Resources, nu World Conservation
Union) ook natuurmonumenten gese
lecteerd zoals de Galapos-eilanden in
Ecuador of het Virunga National Park
in Zaïre. Met plaatsing op de lijst
'accepteer je als natie een soort
wereldgeweten en lever je moreel een
stukje autonomie in, maar je krijgt er
een stukje prestige voor terug', aldus
Van Nispen. De lijst heeft dan ook
vooral een symbolische waarde.
Onlangs heeft staatssecretaris Nuis
van Cultuur een lijst met zeven
Nederlandse wereldmonumenten
voorgedragen. Een ervan is het voor
malige eiland Schokland omdat het
eiland in de vroegere Zuiderzee de
laatste fysieke herinnering is aan de
Nederlandse strijd tegen het water.
Andere voorgedragen kandidaten zijn
o.m. de Alblasserwaard, Het Romeinse
Forum Hadriani te Voorburg, het
terpenlandschap van Groningen, het
militaire complex uit de Romeinse tijd
bij Bunnik-Vechten, De Brug in
Utrecht, overblijfselen uit de neolithi-
sche grafcultuur in de Noordhollandse
Grouw- en Groetpolder en scheeps
wrakken uit de Middeleeuwen op de
bodem van de Waddenzee. De tenta
tieve lijst, opgesteld door het
Nederlandse Comité van Icomos
vermeldde bijvoorbeeld ook de
O.L. Vrouwekerk te Maastricht,
het Koninklijk Paleis op de Dam
te Amsterdam, ensembles zoals de
markten van Haarlem en Gouda en
het Friese terpenlandschap.
Uiteindelijk gaat het Icomos-voorstel
namens de Nederlandse regering naar
het World Heritage Committee van
de Unesco. Het comité, bestaande uit
vertegenwoordigers van eenentwintig
lidstaten, waartoe Nederland niet
behoort, beslist over definitieve plaat
sing. Toch is Van Nispen eigenlijk
niet zo gelukkig met een 'top-10-
benadering' van de monumentenzorg,
voor hem betekent de werelderfgoed-
lijst meer 'een soort oefenterrein voor
de monumentenzorg in zijn alge
meenheid'.
Drs. V.M.J.A.N. Collette is lid van de PC
Heemschut Gelderland.
