Singel bij Zonnenburg. (foto A.M.ten Cate)
een betere ontsluiting van Utrecht,
ook plannen voor een haven, kaden,
magazijnen en eenvoudige woonhui
zen, voornamelijk aan de westzijde van
de stad ter hoogte van de Catharijne-
singel gesitueerd. Een enorm plan
waarvan slechts een klein deel werd
uitgevoerd. Enkele woningen naar
ontwerp van Zocher treft men aan op
de Asch van Wijkckskade (1833-1839)
en de Rijnkade (ca 1883). Financiële
overwegingen verhinderden een
verdere uitvoering van Zocher's
plannen. 1'Histoire se repète.
De komst van de spoorwegen midden
vorige eeuw zorgden uiteindelijk voor
een betere ontsluiting van de stad en
een verbetering van de stedelijke
economie.
Van belang voor het thema van dit
nummer is de zogenaamde 'wande
ling', langs het oostelijk deel van de
Buitensingel, een smalle strook met op
de plaats van de voormalige bolwerken
een uitstulping, zich uitstrekkend van
de Wittevrouwenpoort tot de
Tolsteegpoort. Behalve plattegron
den, met daarop alle verschillende
boomsoorten en heesters aangegeven,
maakte Zocher opstandtekeningen.
Idealistische, oogstrelende tekeningen
en aquarellen die op de Zocherten-
toonstelling (1991) in Haarlem en
Rotterdam te bewonderen waren.
De commissie oordeelde positief maar
besloot het plan in fasen uit te voeren
en de wandeling tussen Zonnenburg
en de Wittevrouwenpoort voorrang te
verlenen. Men was het overigens nog
niet eens of de Catharijne-en
Wittevrouwenpoort wel afgebroken
moesten worden.
De werkzaamheden vonden plaats
tussen 1829-1861, vertraagd door de
Belgische opstand en een cholera-
epidemie. Het werk werd uitgevoerd
door goedkope arbeidskrachten, gele
verd door de armenzorg.
Op de bouw van huizen voor rijke
kooplieden direct achter de wandeling
kwam al spoedig kritiek.
Het plan van Zocher is zonder veel
wijzigingen tot stand gekomen. Wel
vond aansluitend een uitbreiding plaats
vanaf de Tolsteegpoort in noord
westelijke richting met de aanleg van
het Willemsplantsoen en als afsluiting
de bouw van de Willemsbrug in 1843,
die de verbinding vormde tussen het
station en de binnenstad.
Aanvankelijk had Zocher op
Zonnenburg een nieuwe Hortus
Botanicus gedacht. Maar in 1848 werd
op die plek het Meteorologisch
Instituut gevestigd, later verrijkt met
de sterrenwacht, waarvan de muren
vorig jaar werden gerestaureerd.
In 1850 werd op Wolvenburg naar
ontwerp van stadsarchitect Ch. Kramm
de gevangenis gebouwd, die misschien
overbodig wordt nu Utrecht een
nieuwe gevangenis krijgt.
Rond 1860 werden o.l.v. Zocher, die
inmiddels werd bijgestaan door zijn
zoon L.P. Zocher, Lepelenburg en
Lucas Bolwerk afgegraven en tot
plantsoen gemaakt. Op het Lucas
Bolwerk bevond zich een muziektent
en er werd een vaste verbinding, de
Lucasbrug, aangelegd. Begin deze
eeuw werd het plantsoen vernieuwd
en werd het terrein weer glooiend
gemaakt. Vanaf 1938 werd er op het
Lucasbolwerk ruimte gereserveerd
voor de bouw van de Schouwburg,
waarvoor de muziektent moest wijken.
Het Begijnebolwerk in het noorden
werd tenslotte in 1870 afgegraven en
met woonhuizen bebouwd.
Groengordel van Zocher vrijwel gaaf
Behalve de bouw van de schouwburg is
de hele groengordel van Zocher van
de Wittevrouwenbrug tot aan de
Willemsbrug nog vrijwel gaaf en treft
men er over de 200 bejaarde, uit
heemse en bijzondere bomen uit de
Zocherperiode aan. Het gebied is al
jaren beschermd monument. Het
padenpatroon is bochtig en het terrein
glooiend en rijk aan zichtassen. Rijen
platanen vindt men o.a. aan het
Hieronymusplantsoen en de Tolsteeg
singel. Imposante linden treft men
overal en ook aan de buitenzijde van
de singel staan oude linden, gehinderd
door het asfalt. De gemeentelijke
plantsoenendienst streeft naar een
grote variëteit in beplanting. Er wordt
regelmatig nieuw aangeplant. Na de
restauratie van de muren onder de
sterrenwacht is langs de waterkant een
rij bloesembomen geplant. Momen-
Singel met platanen, (foto A.M.ten Cate)
teel wordt het laatste restje stadsmuur,
een geliefde slaapplaats voor daklozen,
bij het Hieronymusplantsoen geres
taureerd. Tevens wordt het plantsoen
hersteld en opnieuw ingericht.
De wandelroutes worden veel gebruikt,
overal staan banken en vooral in het
voorjaar, wanneer de bolgewassen
tussen de grasvlakten bloeien, het
zonnetje schijnt en de kwakende
eenden tevoorschijn komen, waant
men zich in het paradijs, optimaal op
de zondagmorgen.
Catharijnesingel
In 1958 dreigde acuut gevaar toen het
zogenaamde verkeersplan Feiichtinger
geïntroduceerd werd, waarbij de
singels moesten plaats maken voor een
ringweg. Minister Klompé heeft door
haar persoonlijk ingrijpen Utrechts
groengordel tenminste weten te
behouden. Voor het westelijk deel van
de stad werden de plannen voor het
winkelhart van Nederland verder
ontwikkeld en gedeeltelijk uitgevoerd.
De Catharijne- en Weerdsingel
werden gedempt ten behoeve van
uitvalswegen.
In het Utrecht City Project bestaat nu
het plan om de Catharijnesingel tot
aan het Smakkelaarsveld, inclusief
25
