Het Arsenaalproject in Vlissingen voltooid
Een nieuw toeristisch speerpunt
P.C.INGEN HOUSZ
Na twee jaar bouwen werd in de zomer van 1993 het opnieuw ingerichte
Arsenaalgebied in Vlissingen voltooid en in gebruik genomen. Het project
behelst de bebouwing en verdere inrichting van een landtong tussen de oever
van de Westerschelde en de voormalige vissershaven, die nu als jachthaven is
ingericht.
Het nieuwe Arsenaal-complex
Geschiedenis
Herinrichting
Waardering
7
Op deze landtong bevonden zich van
west naar oost de restanten van een
scheepshelling, het vroegere militaire
arsenaal (rijksmonument), een uit
1900 stammende marechausseeka
zerne met bijgebouwen en het voor
malige verenigingsgebouw van de
scheepswerf'De Schelde', later
Concertgebouw en nog later kapel
van de Pinkstergemeente.
Tot in de Franse tijd bevonden zich
op de landtong een woonbuurt en een
scheepswerf. Het geheel werd 'de
oude timmerwerf genoemd. De nog
aanwezige scheepshelling is een over
blijfsel van deze oude werf. De buurt
werd gesloopt voor de bouw van een
bomvrij hospitaal. De zware funderin
gen waren al gelegd toen de Franse
troepen na de nederlaag van Napoleon
in 1813 moesten vertrekken. De
Nederlandse overheid besloot later
tot de bouw van een militair arsenaal
op de inmiddels aangelegde funde
ring. Het gebouw kwam in de jaren
1823/24 tot stand en werd tot 1880
voor diverse militaire doelen gebruikt.
Het is achtereenvolgens exercitie
ruimte, stalling van voertuigen, logies-
ruimte voor twee infanterie compag
nieën, schermzaal, opslagruimte en
kantoor. Na een langdurige leegstand
wordt het gebouw in 1985 aangekocht
door de gemeente Vlissingen.
Tijdens de militaire periode was er op
het schiereiland een exercitieterrein,
waarop parades werden gehouden.
Over de geschiedenis van het voorma
lige verenigingsgebouw is weinig
bekend. Het gebouw met een classicis
tische gevel uit 1840 is talloze malen
uitgebreid en/of veranderd. Na 1875
wordt het het Unitasgebouw voor de
arbeidersvereniging van de scheeps
werf'De Schelde' en in 1898 wordt
het na nieuwe uitbreidingen en
verbouwingen plechtig ingehuldigd
als concert- en gehoorzaal. Tot 1971
is het als zodanig gebruikt, al wordt de
aard van het gebruik in de jaren '60
lichtzinniger (rock- and dance-nights)
en tekent het verval zich af. De
opening van een nieuwe grote
schouwburg in het nabije Middelburg
geeft uiteindelijk de genadeslag en het
pand gaat over in de handen van de
Pinkstergemeente, die er een kapel
in vestigt.
De uit 1900 stammende marechaus
seekazerne was van inferieure kwaliteit
en is bij de herinrichting gesloopt.
Na dertig jaar van verlatenheid en
verloedering van het gebied is de zaak
nu aardig opgekrikt en verwacht men
een verlevendiging door de aanwezig
heid van bewoners in de flats en door
de variëteit aan culturele en recre
atieve functies die zijn ingebracht. Het
gebied moet een toeristisch recreatief
speerpunt worden aan de oever van de
Westerschelde, goed voor jaarlijks
zo'n 250.000 bezoekers.
Bij de herinrichting van het gebied is
een drietal bestaande elementen in het
nieuwe plan opgenomen: de voorma
lige scheepshelling, het Arsenaal en
het Concertgebouw. De marechaus
seekazerne werd gesloopt.
Toegevoegd werden: het carrouselge
bouw met entreehal, een flatgebouw
met 5 woonlagen, een uitzichttoren en
een openluchttheater tegen het talud
van de zeedijk.
In het Arsenaal is nu een maritiem
museum en -restaurant gehuisvest, het
carrouselgebouw bevat een met oude
kermiselementen aangeklede speelhal
en in het oude Concertgebouw is een
theater gevestigd met een kleine 300
zitplaatsen, dat de naam Arsenaal
theater heeft gekregen. Dit gebouw
bevat tevens een leuk theatercafé. De
uitzichttoren biedt een prachtig
uitzicht over de Westerschelde, terwijl
bij mooi weer een groot gedeelte van
de Belgische kust kan worden overzien.
Het projectgebied is op een functio
nele wijze opnieuw tot leven gebracht.
Het Arsenaal en het Concertgebouw
(Arsenaaltheater) zijn vakkundig
gerestaureerd. Waardering heeft
Heemschut voor de ronde kennis
functie in het ovale carrouselgebouw.
Ook stemt zij in met het tweezijdig
opensnijden van het Arsenaal over de
diagonaal t.b.v. entreehal en maritiem
restaurant. De voorkant aan de haven
met de vloeraankleding is zeer
geslaagd. De bolle vorm van de
Carrousel stuit echter wat af en de
aansluiting aan het Theater blijft
problematisch. Waardering heeft
Heemschut ook voor de glazen
uitstulping van het maritiem restau
rant en de opzet van het terras ter
plaatse met plein en dijktheater.
Jammer dat de oude historische
scheepshelling er wat verloren bij is
blijven liggen. Jammer ook van de hele
achterkant tussen complex en zeedijk,
waar van alles - het lijkt wel onge
coördineerd - bij elkaar komt in een
soort high-tech-sfeertje, met spiege
lend, 'dragend' glas en een straataan-
pak als restverwerking.
Overheerst de waardering voor het
feit, dat het gebied een nieuwe invul
ling heeft gekregen, waarbij oud en
nieuw functioneel zijn samengevoegd.
P.C. Ingen Housz is Technisch adviseur
van de 1. C. Heemschut Zeeland
