Nieuwe Vereniging voor cultuurmonumenten?
Mensenlevens
Ontgrondingen
In Limburg ontbreekt lobby
Kritisch
KORTE BERICHTEN
Onder auspiciën van de Stichting Open Monumentendag werkt een
Initiatiefgroep plannen uit voor de oprichting van een nieuwe vereniging voor
cultuurmonumenten. Waarschijnlijk wordt de oprichting half februari bekend
gemaakt.
JK
bezwarenprocedures. Dus: eerst de
feiten en dan de discussie, in plaats van
andersom. De houding van water
schap en belangenbehartigers wordt
dan coöperatief in plaats van defensief
of agressief.
Het is duidelijk dat een dijkdoorbraak
in het rivierengebied rampzalige
schade kan veroorzaken, zelfs bij
geringe inundatiedieptes. Maar de
stellige bewering dat er doden zullen
vallen lijkt zwaar overdreven. Een
vergelijking met 1953 is in elk geval
ongepast. Zo'n ramp is van een geheel
andere orde, evenals de rampen die in
het verleden langs de rivieren hun
doden eisten. Alle rivierdijkdoorbra
ken met doden als gevolg, hadden
ijsdamvorming als oorzaak, onder
niet-vergelijkbare omstandigheden.
Het ijs blokkeerde de rivier, zodat het
water niet alleen meer ruimte moest
zoeken, maar bovendien in ijltempo
een andere weg moest vinden. De
overstroming van 1926 vertoonde
een 'rustiger' beeld.
Natuurlijk kan er vandaag nog een
dijk bezwijken. Mogelijk gaat het dan,
evenals in het verleden, om een
samenloop van omstandigheden.
Zwakke plekken, die er in de loop der
jaren niet beter op worden, kunnen
daarbij een rol spelen. Niemand hoeft
ook verbaasd te zijn, als er invloed
uitgaat van recente ingrepen langs de
dijk, zoals klei-, zand- en grindwinning
(bijvoorbeeld bij Wamel en Dreumel).
Niet elke ontwikkeling van natuur
(konijnen en ratten) en cultuur
(ontgronding) bevordert de sterkte
van de dijk. Juist daarom is het goed
het beleid er op af te stemmen dat dé
dijk toch kan falen.
Het hoogwater toont de ware aard van
enkele waterschappen. Qua demago
gie en belangenbehartiging zijn die
waterschappen veel meer 'actievoer
der' dan de belangenorganisaties voor
landschap, cultuurhistorie, natuur en
bewoning. De geschiedenis herhaalt
zich al eeuwenlang: iedereen is verant
woordelijk voor het achterwege
blijven van noodzakelijke dijkverster
kingen, behalve de waterschappen.
Terwijl Limburg écht in problemen
zat, moesten Tweede Kamerleden
eerst een hele dag doorbrengen langs
Gelderse dijken. Het Maaswater kan
in Lintburg ongehinderd voor
honderden miljoenen guldens schade
aanrichten, maar het geld moet naar
de dijken elders langs de rivieren.
Voor iedereen was zichtbaar dat in
Limburg een lobby ontbreekt van
waterschappen die tot taak hebben
het Maaswater te keren.
Er zijn maar weinig waterschappen
die, zoals het Waterschap Oost-
Veluwe, eerlijk laten weten dat water
overlast normaal is. Er zijn nu eenmaal
dijken die niet mogen overstromen en
dijken die wél mogen of zelfs moeten
overstromen. Bijvoorbeeld de Maasdijk
bij Heerewaarden is geen bandijk.
Als de bevolking goed op de hoogte
raakt van de veiligheidssituatie, als de
dijken sneller veiliger worden en als er
een beter, integraal veiligheidsbeleid
komt, dan is dat te danken aan dijkbe
woners en andere burgers met een
kritische houding ten opzichte van
de Waterstaats-autoriteiten. Het zijn
kritische burgers die wijzen op de
werkelijke veiligheidsproblemen, de
historische kennis van dijkdoorbraken,
de lange termijn-ontwikkelingen in
klimaat en waterafvoer, de voordelen
van de milieueffectrapportage en zo
voort. Dijkbewoners wijzen er al jaren
op dat de zwakste dijkvakken een lage
prioriteit hebben.
Koesteren de waterschappen hun
probleem, de slechtste dijken, zo
lang mogelijk? Exploiteren ze het
Limburgse drama en de spanning
onder de eigen bevolking? In elk geval
zijn bepaalde waterschappen soms
meer actievoerder dan overheid. Dat
is een risicofactor voor onze leefbaar
heid, die meer omvat dan alleen droge
voeten.
Het voorkomen en bestrijden van een
overstromingsramp vereist een kalm
optreden op basis van objectieve feiten
en goede voorlichting aan burgers.
Het maken van een dijkversterkings
plan vereist hetzelfde. Tot voor kort
faalden de autoriteiten bij de dijkver
sterkingen, omdat ze de zaken
omdraaiden: eerst de paniek, dan de
feiten. Als het algemene 'reddingsbe-
leid' achter de dijk ooit faalt, heeft dat
waarschijnlijk dezelfde oorzaak. Slecht
voorgelichte, paniekerige burgers
kunnen gevaarlijker zijn dan onge
wenst rivierwater.
Abele Reitsma is lid van diverse over
heidscommissies voor rivierdijkverster
king
Achterliggende bedoeling is de
vele bezoekers van de jaarlijkse Open
Monumentendag via zo'n nieuwe
vereniging meer te betrekken bij de
monumentenzorg. Het management-
consultantsbureau KPMG heeft de
afgelopen tijd een marktonderzoek
verricht. Doel van de vereniging zal
worden het bevorderen van het
behoud van het cultuurhistorisch
erfgoed van Nederland en de publieke
participatie daarin. De vereniging wil
vooral aanvullend werken op bestaande
organisaties als Heemschut en deze
ook ondersteunen. De vereniging zou
volgens de initiatiefnemers het maat
schappelijk draagvlak voor de monu
mentenzorg moeten vergroten en een
verantwoorde toeristische exploitatie
moeten bevorderen. Verder zou zij de
promotie van het cultureel erfgoed en
de zorg daarvoor moeten verbeteren,
de financiële middelen voor het cultu
reel erfgoed moeten verruimen en in
een algemeen vangnet voor bedreigde
monumenten in ons land moeten
voorzien.In latere formuleringen van
de hoofddoelstelling wordt de nadruk
gelegd op het slaan van een brug
tussen cultuurmonumenten en een
breed publiek. Concrete doelstellin
gen zijn dan het toegankelijk maken
van monumenten en het creëren van
een groter draagvlak, het stimuleren
van educatie en het realiseren van
externe financiering. Heemschut is
onder bepaalde voorwaarden bereid
tot samenwerking maar ziet proble
men rond de naam van de nieuwe
vereniging 'Vereniging cultuurmonu
menten', die sterk op de officiële naam
van Heemschut lijkt. Verder ziet
Heemschut meer in een bundeling van
de bestaande organisaties met behoud
van eigen identiteit en verantwoorde
lijkheid dan in een nieuwe club, die
taken gaat uitvoeren, die reeds voor
een groot deel door de huidige organi
saties worden verricht. De overleg taak
en de draagvlakverbreding vormen
bijvoorbeeld al een doelstelling van
het Nationaal Contact Monumenten.
