Wateroverlast raakt discussie
dijkverzwaring niet echt
Milieueffectrapportage verbetert en versnelt dijkversterking
De recente wateroverlast vestigt alle aandacht op Nederland's bijna oudste
cultuurmonumenten in functie: de rivierdijken. Een functie die zowel
oorspronkelijk als actueel is. Hun eeuwenoude beheerdersde waterschappen,
doen nuchter en trefzeker, bij nacht en ontij, hun onvolprezen werk.
ABELE REITSMA
Hoog water in Roermondeind december 1993. Zicht op de Christoffelkathedraal vanaf de Maria Theresiabrug.(foto
Gemeente Roermond, Erik Caris).
De nuchterheid op de dijk zette niet
de toon voor de berichtgeving in de
media. De toon was al gezet door de
tragische schade van de wateroverlast
in Limburg. Die ging al snel gepaard
met spanning en sensatie elders in het
land. Menige zandzak diende niet de
veiligheid, maar de communicatie.
De waterschappen spraken onderling
af de discussie over dijkverzwaringen
te laten rusten tijdens de hoogwater-
golf. Ondanks deze afspraak lieten
Gelderse en Noord-Brabantse water
schappen langs de Maas zich samen
met de Unie van Waterschappen
klachten ontglippen over de kwaliteit
van de dijken en de vertraging door
onder andere belangenorganisaties
zoals de Bond Heemschut.
De dijken zouden niet in staat zijn
hoogwaterstanden van gemiddeld
eens in de vijftig jaar te keren.
Waterschappen en Rijkswaterstaat
waarschuwden dat een dijkdoorbraak
in Gelderland veel ernstiger zou zijn
dan in Limburg. Er zouden zeker
doden vallen en Amsterdam zou zelfs
kunnen onderlopen. De ramp zou
vergelijkbaar zijn met de Zeeuwse
in 1953.
Winterdijken
De discussie over rivierdijkverzwaring
heeft in principe niets te maken met de
recente verschijnselen van waterover
last in Limburg en elders.
Deze discussie ging in 1975-78 en
1990-93 over de winterdijken (bandij-
ken) die hoogwater van gemiddeld
eens in de 1250 jaar moeten kunnen
keren. De recente overstromingen zijn
nergens veroorzaakt door het falen
van een winterdijk. De overstromin
gen hebben uitsluitend plaats gevon
den bij zomerdijken en overige niet
genormeerde dijken. De grote rivieren
bleven tot heden binnen hun natuur
lijke grenzen en binnen de winterdij
ken, waar die aanwezig zijn. (In
Limburg ontbreken die bijvoorbeeld.)
Bomendijk
In de recente berichtgeving werd niet
of nauwelijks onderscheid gemaakt
tussen winterdijken, zomerdijken en
overige dijken. Feit is dat zelfs
verschillende zomerdijken het goed
gehouden hebben. Zo'n voorbeeld is
de zomerdijk bij de Nijenbeker Klei
langs de IJssel (gemeente Voorst),
zodat de beroemde Bomendijk op het
landgoed De Poll geen rivierwater
heeft gezien.
Vertraging
Als er vertraging bij dijkversterkingen
is, dan is één oorzaak dat sommige
waterschappen erg onhandig omgaan
met argumenten uit de samenleving
en met normale democratische proce
dures. Hier lijkt overigens verbetering
in te komen. Begin 1993 heeft de
commissie-Boertien bovendien aange
toond dat waterschappen, provincies
en rijkswaterstaat het beleid dat rege
ring en parlement in 1978 vaststelden,
niet hebben uitgevoerd. Als dat wel
was gebeurd, was de vertraging tot en
met de commissie-Boerden niet nodig
geweest.
Vertragingen worden niet veroorzaakt
door de Bond Heemschut, integen
deel. De milieueffectrapportage voor
rivierdijkversterkingen was in januari
'93 de uitkomst van 'Boerden'. In
februari nam de regering dit over, eind
april gesteund door de Tweede Kamer.
In maart stelde het Polderdistrict
Groot Maas en Waal voor géén
MER te doen voor o.a. het dijkvak
Gameren-Nieuwaal. In april pleitten
meer dan tien organisaties onder
aanvoering van de Bond Eleemschut
voor wèl een MER, evenals vrijwel de
voltallige adviesgroep in september.
Als het polderdistrict aan het einde
van het jaar alsnog besluit tot een
MER, is inmiddels al bijna een jaar
extra verloren.
Werkwijze
Vertragingen kunnen in de toekomst
beperkt blijven dankzij de verplichte
milieueffectrapportage. Deze betekent
een belangrijke verbetering in de
aanpak: wat heb je, wat wil je, wat zijn
de gevolgen, hoe kan het beter? Zo'n
werkwijze, die eigenlijk vanzelfspre
kend zou moeten zijn, voorkomt lange
5
