Het groene grenslandschap
Onder de vele cultuurlandschappen die Nederland rijk is, zouden we met recht
de grenslandschappen apart kunnen onderscheiden. Grensstreken hebben
altijd iets geheel eigens. De dreiging van een vijandelijk buurland maakt van
de grensstreek een niemandsland. Maar ook als ergoede betrekkingen zijn
tussen de aangrenzende staten maakt de grensstrook vaak een desolate indruk.
De eenzaamheid van een doodlopende weg of de troosteloosheid van een
vuilnisbelt of een zandafgraving. Soms ook niet, soms passeer je een grens
zonder datje er erg in hebt, het landschap is onderweg niet noemenswaardig
veranderd. H. Hendrickx en H. Derckx beschreven de hele Nederlands-
Duitse grens in hun boekje De Groene Grens', Op de volgende pagina's
vatten zij een route samen.
Grensriviertje Worm scheidt dorpje en
MATH BERKERS
Grenslandschappen hebben iets fasci
nerends. Uit het slaapkamerraam van
mijn ouderlijk huis hoor ik 's avonds
na een warme zomerse dag en dus bij
oostenwind de Bundesbahn op Duits
grondgebied voorbij denderen. Dit
geluid bezorgt mij altijd een gelukzalig
vakantiegevoel. De grens, het buiten
land, is dicht bij.
kasteel Rimburg
De grens wordt hier gevormd door het
riviertje de Worm. Althans nu. Zuid-
Limburg is staatkundig altijd een
lappendeken geweest en ook langs de
Worm, bij het dorpje Rimburg, is de
geschiedenis er een van vele vaderlan
den. Sinds 1815, het Congres van
Wenen, scheidt de Worm het dorpje
van het kasteel Rimburg. Een naoor
logse annexatie heeft dorp en kasteel
weer tijdelijk bij elkaar gevoegd maar
zoals overal is deze grenscorrectie in
1963 weer ongedaan gemaakt. De
brug tussen kasteel en dorp werd weer
voor alle verkeer afgesloten. Sinds
kort mag de brug te voet of per fiets
weer gepasseerd worden. Maar het
DDR-effect blijft voelbaar aanwezig.
Ten zuiden van deze brug wordt een
fraaie watermolen door de grens in
tweeën gesplitst. De molen ligt op
Duits grondgebied, de molenaarswo
ning is de Nederlandse kant.
Hier is de Worm gekanaliseerd, maar
niet ver stroomopwaarts hervindt het
riviertje haar vrije loop. De Worm op
haar mooist, met grote, diep uitgesle
ten meanders slingert ze door het dal.
Geen toeristische route leidt er naar
toe, geen wegwijzer is te bekennen.
Prikkeldraad verspert tot tweemaal
toe je weg. Op deze plek kom ik graag.
Een grenslandschap: de natuurlijke
loop wordt abrupt verstoord. Al na
zo'n honderd meter is de oever aan
Nederlandse zijde volgestort met
zwart puin: mijnafval, 'vissen in een
dichtgegooide vijver'. Werd tot voor
kort het landschap gedomineerd door
de steenkoolmijn 'Juliana', nu staan er
de grote groene opslagloodsen van de
NAVO.
Grensrivier de Worn (foto's Math Berkers)
Doodlopende wegen worden nu
doorgetrokken
H. Hendrickx en H. Derckx, de schrij
vers van het boek De Groene Grens/
Die Grüne Grenze delen mijn fascina
tie voor grensgebieden. De hele
Nederlands-Duitse grens hebben zij
in dit boek beschreven: 584 kilometer,
van het Drielandenpunt tot aan de
Dollard. Door 'Europa 1992' worden
doodlopende wegen doorgetrokken
en gaan stille uithoeken verloren,
schrijven ze in het voorwoord. De
grensstreek dreigt door de kille wind
van de economie een streek als iedere
andere te worden. De Groene Grens/
Die Grüne Grenze verdwijnt. En
alleen door grensoverschrijdende
belangstelling en samenwerking kan
de natuur in de grensstreek behouden
blijven en het grenslandschap aan
waarde winnen. Het boek is hun
bijdrage daaraan. Aldus het voorwoord.
Rimburg en de Worm is slechts een
klein stukje van de Nederlands-Duitse
Grens. Hendrickx en Derckx zijn er
niet voor teruggeschrokken om het
hele grensgebied te beschrijven. En
dat hebben ze heel grondig en onder
houdend gedaan. Ze geven ruim
aandacht aan het landschap en de
bewoningsgeschiedenis en schuwen
zeker niet de historische anekdote.
Op de bekende topografische kaarten
van de Topografische Dienst met een
schaal van 1:50.000 is de hele grens
ingetekend; een eenvoudige rekensom
leert dat in het boek bijna 12 meter
24
