De toerist als beschermheer
Abele Reitsma
5
De kip met de gouden eieren
Zeeland is niet het moeilijkste werkterrein voor een provinciale com
missie ('PC') van de Bond Heemschut. 'We hebben een goed overzicht.
We weten goed wat er gebeurt. De lijnen zijn kort' zegt voorzitter drs.
W.J. Plomp van de Zeeuwse Heemschut-commissie. Zeeland is in alle
opzichten kleinschalig. De afstanden tussen de eilanden vormen geen
noemenswaardige hindernis in het provinciale Heemschut-werk. Als
niet-Zeeuw vindt Plomp de eilanden-cultuur wel heel bepalend voor het
leggen van contacten in de provincie.
Heemschut heeft in Zeeland een ge
motiveerde. deskundige commissie.
Dat blijkt al snel tijdens ons gesprek
met een vertegenwoordiging van de
PC. De voorzitter bekleedt het bur
gemeestersambt in de gemeente
Valkenisse. Onze andere twee ge
sprekspartners zijn drs. W. Heij-
broek, landbouwkundig onderzoeker
en B. Oele, architect hbo, die de pro
vincie dient als assistent van de pro
vinciaal archeoloog. Door zijn dage
lijkse werk bespaart Oele de com
missie veel energie.
Het stads-, dorps- en landschaps-
schoon is in Zeeland minder onder
hevig aan de druk van bedrijvigheid
en volkshuisvesting dan in andere
provincies. Maar daaruit mogen we
niet afleiden dat de Zeeuwse monu
menten nauwelijks aan bedreigingen
blootstaan. Heijbroek krijgt duidelijke
OHRA Verzekeringen treedt op als
hoofdsponsor van de restauratie van de
Eusebiuskerk in Arnhem. De toren van de kerk
is omgetoverd in de hoogste reclamezuil van
Nederland.
instemming van de andere PC-leden
als hij zegt: 'In Zeeland is niet veel
gevoel voor historie.' Vrijwel overal
zijn de karakteristieke boerderijen uit
de kernen verdwenen. 'Bij stads- en
dorpsuitleg wordt geen rekening ge
houden met het zicht op de oude be
bouwing. Dan zeg je maar: gelukkig
dat er zo weinig gebouwd wordt', al
dus Plomp.
Dorpsvernieuwing
Vooral in de kleine kernen komt het
historische karakter in de knel. De
stads- en dorpsvernieuwingsfondsen
worden steeds minder voor monu
menten gebruikt en de meerjaren
planningen van de restauratiebud
getten zijn niet toereikend. Plomp:
'Er is sprake van dat gemeenten on
der de 30.000 inwoners volgend jaar
al helemaal geen stads- en dorps
vernieuwingsgeld meer krijgen.' Het
rijksbeleid schiet principieel tekort.
'Het rijk bekijkt alles zuiver door de
grootschalige bril van de verstede
lijkte gebieden. Eigenlijk is er maar
één echte maatstaf: het kwalitatief
wegen van de woon- en leefomge
ving. Op het platteland is die eerder
slechter dan beter vergeleken met
de grote stad. Men werkt zo aan de
verpaupering van het platteland. Dit
geldt ook op andere beleidsterrei
nen.' Het platteland wordt op alle
fronten achtergesteld bij de Rand
stad. Wordt Zeeland dan harder ge
troffen dan andere provincies? 'Nee.
Het toerisme genereert veel. We
kunnen ons zelf behoorlijk redden',
zegt Plomp.
Sluipend
In de loop der jaren is er van het
Zeeuwse gebouwde erfgoed veel
overgebleven, vooral in de steden,
zo benadrukken de drie Heemschut
ters. 'Dikwijls is de structuur nog
aanwezig' zegt Oele, maar 'op kleine
schaal wordt er wel veel aangetast',
aldus Heijbroek. 'Er zijn veel sluipen
de dingen.' Hij wijst erop dat het
vaak kleine verbouwingen zijn die
een historisch gebouw de sfeer ont
nemen - en een dorp zijn karakteris
tiek. Lang niet altijd gaat het om mo
numenten, maar om de gebouwen
die ertussen staan. Juist voor die
sluipende achteruitgang is het be
langrijk om als provinciale Heem
schut-commissie een achterban te
hebben. 'Veel niet-Zeeuwen kopen
huisjes op. Zij zien de lol er van in'
zegt Plomp. Dat geldt niet altijd voor
de autochtone bevolking. 'De karak
teristieke oude dorpsbebouwing doet
ze herinneren aan de armoede van
vroeger.'
Afwegen
Heeft Heemschut succes in Zee
land? Oele vindt dat de Zeeuwse ge
meenten de argumenten van de
Bond Heemschut doorgaans serieus
nemen. 'In het algemeen heeft de
Bond Heemschut een goede in
breng.' De gemeenten doen aan 're
delijke inspraak'. In de kleinere ge
meenten is het moeilijker, in de gro
tere is het beter.
Middelburg is na de oorlogsver
woestingen op een kleinschalige
manier herbouwd. Deze manier van
herbouw is tot vandaag sfeerbepa
lend voor de binnenstad. 'Het klein
schalige is in Middelburg nog redelijk
intact. Het randgebeuren is wel
grootschaliger.' Aan de rand van de
oude stad zijn grotere winkels en
kantoren gebouwd. 'Aan sommige
dingen kun je niet ontkomen' meent
Oele. De grote functies horen er ook
bij. Heijbroek: 'Het is een kwestie
van afwegen'.
Appartementen
Heijbroek wijst op het verschijnsel
dat door de ontwikkelingen in de
landbouw boerderijen leeg komen te
staan. Dat is een landelijk probleem,
vooral als de gemeenten en de pro
vincies strikt vasthouden aan de be
stemmingsplannen voor het buiten
gebied. Heijbroek vindt dat de over
heid deze bestemmingsplannen
flexibel moet hanteren. Boerderij
gebouwen die hun agrarische functie
verliezen, zouden in Zeeland heel
goed een recreatieve herbestem
ming kunnen krijgen. 'In het kader
van recreatie en toerisme zou je de
boeren moeten toestaan om appar
tementen te maken in de schuur'
zegt Plomp. Een historische schuur
kan zo een nieuw leven krijgen. Dit
(vervolg op pagina 7)
