Van hoeve tot gemeentehuis (I)
19
het onbewoonde, de haast verstik
kende geur, dien de menschendin-
gen krijgen wanneer zij buiten om
gang der menschen zijn geraakt'. In
1939 werd het station definitief voor
personenvervoer gesloten en deed
het tijdelijk dienst als bureau gevon
den voorwerpen van de NS.
Spoorwegmuseum
In 1927 werd de Stichting Neder
lands Spoorwegmuseum opgericht.
De basis van de collectie wordt ge
vormd door de privéverzameling van
G. W. van Vloten, ambtenaar bij
Staatsspoorwegen en tevens de eer
ste directeur van de Stichting. De
verzameling vond na vele omzwer
vingen pas in 1953 een definitieve
bestemming in het Maliebaanstation,
dat hiervoor drastisch werd ver
bouwd; van het interieur bleef weinig
gespaard. Wat de financiën betreft:
die worden voor elk 1/3 gedragen
door de N.S., renten uit eigen ver
mogen en kaartverkoop. Het muse
um krijgt geen jaarlijkse subsidie van
WVC, maar ontving wel een project
subsidie voor de ingrijpende verbou
wing, restauratie en herinrichting in
1989, noodzakelijk om het vloerop
pervlak te vergroten (loopbrug, film
zaal) en de grote bezoekersaantal
len (bijna 150.000 in 1991) beter te
kunnen circuleren. Tegelijkertijd werd
het buitenterrein uitgebreid, waarvan
de inrichting nog niet helemaal vol
tooid is. De N.S. bestond in 1989
150 jaar, hetgeen samen met de her
opening uitbundig gevierd werd.
Voor het conserveren en het weer
rollend maken van een aantal grote
locomotieven en rijtuigen loopt mo
menteel een driejarig conserverings
plan dat volledig door de N.S. gefi
nancierd wordt. Het is de bedoeling
dat hiermee de achterstanden in
conservering ingelopen worden. Het
behoeft geen toelichting dat het in-
stand houden van dit deel van de
collectie enorm kostbaar is.
Tentoonstellingen
De collectie omvat de geschiedenis
van het spoor- en tramwezen aan de
hand van een binnen- en buitencol
lectie met vele typen locomotieven
en rijtuigen uit de 19de en 20ste
eeuw. Er is een enorme collectie
schilderijen, prenten, foto's en voor
werpen, waarvan slechts 1/8 perma
nent geëxposeerd kan worden. Drie
maal per jaar zijn er speciale exposi
ties, waarvoor uit de depots wordt
geput. In de voorjaarstentoonstellin
gen worden schilderijen en prenten
geëxposeerd. In de zomer meestal
een expositie gericht op een groot
publiek. Dit jaar onder de titel 'De te
rugkeer van de Bergkoningin', de
grote locomotief die in voormalig Ne
derlands Indië reed en waaromheen
een fototentoonstelling wordt ge
maakt en allerlei activiteiten plaats
vinden. Dus Indische maanden in
het Spoorwegmuseum van 6 juni tot
Everhard Jans
Enkele kilometers ten oosten van Alkmaar, in het weidse polderland
van de Schermer ligt als 'eye-catcher' de zeer bijzondere herenboerderij
Wittenburg, aan de weg naar Schermerhorn. Water omgeeft het groene
terrein, waarop het dwarshuis van deze stolphoeve uit 1888 het aan
zicht bepaalt. Driehoeken van verre stolpen en een poldermolen onder
breken de strakke vluchtlijnen naar de streep van de horizon. De hoeve
werd omgebouwd tot gemeentehuis van Stompetoren en in 1987 op
nieuw in gebruik gesteld.
Met de veertiger Sander Douma, ge
boren Fries en architect van de res
tauratie praat ik over de ruimtelijke
problematiek van Wittenburg. De
combinatie dwarshuis-stolp bracht
voor de nieuwe functie als gemeen
tehuis het integratievraagstuk als pri
oriteit. Eerste ideeschetsen tonen
het invullen van nieuwe functies bin
nen de oude buitenwanden en de
kapruimten.
Na een carrière als wielrenner startte
de architect BNA Sander Douma in
1976 een nu florerend architectbu
reau in het nabijgelegen Schermer
horn.
Douma: 'Het op veel fronten actief
zijn maakt ons werk zo boeiend. Het
restaureren van Wittenburg vereist
andere voorwaarden dan een res
taurant, sporthal, zwembad, molen
of boerderij.'
Het is spijtig dat het standaard
werk van Brandts Buys, 'De landelij
ke bouwkunst in Hollands Noorder
kwartier' niets vermeldt over de com
binatie dwarsgerichte villa met aan
gebouwde stolp. De onderzoeker zal
het in de toenmalige optiek als een
te 'stadse' combinatie hebben erva-
1 september. De najaarstentoonstel
ling, meestal gericht op de school
gaande jeugd, is dit jaar in het teken
van gevonden voorwerpen.
Wat er echter nog ontbreekt is
een modelspoorbaan. Als alles vol
gens plan verloopt zal deze nationa
le attractie in de zomer van 1992 ge
opend worden. In navolging van 'Rail
21' van de N.S. zullen op ca. 200 m2
de toekomstplannen van de NS in
beeld gebracht worden (Spoor O).
Een ambitieus project, omdat ieder
onderdeel apart gemaakt moet wor
den. Vooralsnog is men bezig om
voor dit project op het terrein een
passende behuizing te creëren.
Voor een rustig bezoek aan het
museum adviseer ik u 's ochtends te
gaan en niet in het weekend. Het
Spoorwegmuseum heeft in het stati
ge Maliebaanstation een passend
onderkomen gevonden en van Bor-
dewijks 'eigenaardige dufheid' is
geen sprake meer. Hij zou het mis
schien nu omschrijven als men
treft daar niet alleen een boeiende
collectie, maar ook enorme mensen
massa's en krioelende kinderen,.
en waarachtig, er passeert zo nu en
dan een echte goederentrein'. LJ
Het Nederlands Spoorwegmuseum,
Van Oldenbarneveldtlaan 6, Utrecht.
Openingstijden: di t/m za 10-17.00
en zo van 13-17.00 uur.
Voorgevel Hereboerderij De Wittenburg, nu
gemeentehuis van Stompetoren.
ren. Nu we meer oog hebben gekre
gen voor jongere bouwkunst zien we
ook de schoonheid van deze archi
tectuur.
Het nieuwe concept
Architect Douma voegde aan het in
terieur nieuwe elementen toe, licht
van kleur en van een grote doorzich
tigheid. De dwarsgang tussen de
vertrekken van de villa en stolp uit
1888 bleef gehandhaafd en werd
een verlengstuk van de nieuwe en
tree opzij. Het trappenhuis werd ge
projecteerd in het 'vierkant' van de
