31
gedeelte cultuurgebied, ruim
20.000 ha, waarvan 96% grasland,
geheel in beslag genomen door de
melkveehouderij. De melkveebezet
ting is na de melkquotering in de tach
tiger jaren ongeveer 2 koeien per ha.
In 1985 was dit nog 2.7 koe per ha.
De ontginning
Bij de ontginning is men uitgegaan
van de nog bestaande waterlopen en
restgeulen langs en door het veenge
bied. Natuurlijk langs Merwede en
Lek en langs het grillige veenriviertje
de Giessen. Maar ook in de rest van
de Waard begon men te ontginnen
langs de nog open veenstromen, zo
als in Goudriaan, Minkeloos, Otto-
land en Wijngaarden. Ook is voor de
afwateringsvlieten en weteringen
veel gebruik gemaakt van nog open
veenstroompjes en restgeulen. Dit
heeft gezorgd voor een afwisselend
patroon in het landschap. De bochti
ge wegen langs deze watertjes bie
den nog altijd een lieflijke aanblik.
De oevers van de veenstromen
waren kleiig. Men heeft hier bij de
ontginning dankbaar gebruik van ge
maakt door de boerderijen hierop te
bouwen. Bovendien werden nog
woonheuvels van klei opgeworpen.
Deze woonheuvels liggen meestal
nog wat hoger dan de eveneens op
de oeverwallen aangelegde dijkjes.
Iedere polder - en dat zijn er nogal
wat - had oorspronkelijk zijn eigen
bedijking, kaden van toentertijd hoog
stens een halve meter hoog. In 1281
jüseK
Ottoland. Boezemvliet: een van de vele vlieten, die het
landschap voor de waterrecreant zo aantrekkelijk maken.
zijn pas de grote ringdijken gelegd
door de invloed van Graaf Floris V.
De bewaard gebleven kaden zijn
nog altijd de waterkeringen van de di
verse polders, die bijna allemaal een
verschillend peil hebben.
De waterhuishouding
Al die polders wateren af via weterin
gen, vlieten, boezems naar Elshout
bij Kinderdijk, het laagste punt van de
Alblasserwaard. Daar staat het oude
Giessenoudekerk. Tiendweg: een van de vele oorspronkelijke polderwegen, in ere gehouden na de
grote ruilverkaveling.
gemaal van de Overwaard, dat aan
vervanging toe is, maar de moeite
waard is om als monument te behou
den, tegenover het nieuwe imposan
te J.U. Smit-gemaal van de westelijk
gelegen Nederwaard. Veel watermo
lens die vóór de mechanisatie de Al
blasserwaard bemaalden zijn ge
spaard gebleven. Er zijn er nog 45!
Dat zo uitvoerig wordt ingegaan op
geologische omstandigheden en de
ontginning van de Waard heeft een
reden. Ondanks de verstedelijking en
de industrialisatie langs de Merwede
en Lek en de grote Ruilverkaveling
die in de jaren tachtig voltooid is, is
de wordingsgeschiedenis van de
Waard nog geheel te zien in het land
schap! Dat is wel uniek in deze tijd.
Het is de grote verdienste van de
Plaatselijke Commissie dat zij de ad
viezen van de Cultuurtechnische
Dienst, die de ruilverkaveling voorbe
reidde en uitvoerde, hebben gevolgd,
waardoor het oorspronkelijke land
schap voor het overgrote deel is be
waard gebleven.
Tiendwegen en kweldammen
Naast polderweggetjes die te smal
waren geworden voor het verkeer
zijn nieuwe wegen aangelegd. Hier
door werd het oorspronkelijke weg
getje gespaard, mét de aanwezige
beplanting van bomen en struiken.
En zo liggen er nog honderden kilo
meters polderkaden, tiendwegen en
kweldammen, met hun karakteristie
ke begroeiing, nog volkomen intact.
De 100 kilometer nieuwe ruilverkave
lingswegen zijn zo gelegd dat ze
nauwelijks afbreuk doen aan de oor
spronkelijke structuur. De zo geliefde
vergezichten zijn gebleven. De we
gen waaraan de nieuwe ruilverkave
lingsboerderijen zijn gebouwd liggen
in de lengterichting. Men kijkt er als 't
ware langsheen. De gebouwen lig
gen meest verscholen in het nieuw
geplante groen.
De zoéven genoemde oude pol
derwegen en kaden zijn in eigendom
en onderhoud bij de diverse gemeen
ten of het Hoogheemraadschap. Ook
de meer dan 100 kilometer boezem
wateren en een veelvoud daarvan
aan vlieten en weteringen hebben
nog hun oorspronkelijke plaats en
vorm behouden. De meeste van de
boezemwateren en vlieten zijn vanaf
Merwede of Noord bereikbaar.
Molens van Kinderdijk
De reeds genoemde watermolens
staan allemaal op de Monumenten
lijst, en is voor het overgrote deel ei
gendom van de Stichting tot Instand
houding van molens in de Alblasser-
Langerak. De Westermolen, een wipmolen
naast zijn opvolgers het dieselgemaal en de
elektrische vijzel.
